PHAI TRAI DUNG SAI - MICHAEL SANDEL

Trong hợp đồng đẻ thuê, [người mẹ] đồng ý không tạo lập hoặc cố gắng tạo
lập quan hệ mẫu tử với đứa con mình sinh ra. Thai kỳ của cô thật kỳ lạ, bởi
vì cô phải chuyển hướng nó khỏi cái kết mà tập quán xã hội ủng hộ một cách
đúng đắn; mối liên hệ tình cảm với đứa con mình.
Điểm cốt lõi trong lý lẽ của Anderson là ý tưởng hàng hóa khác loại nhau; do
đó thật sai lầm nếu định giá tất cả hàng hóa theo cùng một cách - theo kiểu là
công cụ sinh lợi nhuận hoặc đối tượng sử dụng. Nếu đúng, ý tưởng này giải
thích tại sao có một số thứ không nên mua bằng tiền.
Lý luận này cũng đặt ra một thách thức đối với thuyết vị lợi. Nếu công lý chỉ
đơn giản là vấn đề tối đa niềm vui, giảm thiểu nỗi buồn, thì cần có một cách
duy nhất đo đạc và đánh giá mọi hàng hóa và niềm vui hay nỗi buồn chúng
gây ra cho chúng ta. Bentham phát minh ra khái niệm tính lợi ích cho chính
mục đích này. Nhưng Anderson lập luận rằng việc định giá tất cả mọi thứ
theo lợi ích (hoặc tiền) hạ thấp giá trị các hàng hóa và tập quán xã hội đó - kể
cả trẻ em, bào thai, và việc nuôi dạy con cái - là những thứ đúng ra phải
được định giá ở chuẩn mực cao hơn.
Nhưng chuẩn mực cao hơn nghĩa là gì, và làm thế nào chúng ta có thể biết
phương thức định giá nào phù hợp với hàng hóa và tập quán xã hội nào? Một
đáp án bắt đầu với ý tưởng tự do. Vì con người có khả năng tự do, chúng ta
không nên bị sử dựng như đồ vật, mà phải được xem xét với phẩm giá và tôn
trọng. Cách tiếp cận này nhấn mạnh sự khác biệt giữa người (xứng đáng
được tôn trọng) và đồ vật hay sự vật (đối tượng sử dụng) là sự khác biệt cơ
bản trong đạo đức.
Người bảo vệ vĩ đại nhất cho cách tiếp cận này là Immanuel Kant, triết gia
chúng ta xét trong chương sau. Một cách tiếp cận khác đối với chuẩn mực
cao hơn bắt đầu với ý tưởng rằng cách phù hợp để định giá hàng hóa và tập
quán xã hội phụ thuộc vào mục đích và mục tiêu của các tập quán này. Gợi
lại quan điểm này, khi chống việc đẻ thuê, Anderson cho rằng “các tập quán
xã hội về mang thai đã thúc đẩy một cách đúng đắn” một mục tiêu: dây tình
cảm giữa người mẹ với đứa con trong bụng. Một hợp đồng đòi hỏi các bà mẹ
không được tạo lập mối liên kết này là xúc phạm danh dự, nhân phẩm vì nó
kéo cô ra khỏi mục tiêu này. Nó thay thế “chuẩn mực mẫu tử” với “chuẩn
mực sản xuất thương mại”, việc xác định các chuẩn mực phù hợp với tập
quán xã hội bằng cách cố gắng nắm bắt mục tiêu hoặc mục đích của những
tập quán đó chính là trọng tâm trong lý thuyết công lý của Aristotle. Chúng
ta sẽ xem xét phương pháp tiếp cận của ông trong chương sau.