PHAI TRAI DUNG SAI - MICHAEL SANDEL

như chỗ ở an toàn”. Nếu bạn cùng gia đình đang chạy bão, việc trả giá “cắt
cổ” cho nhiên liệu hoặc nơi trú ẩn không thực sự là trao đổi tự nguyện. Điều
này hơi giống tống tiền. Vì vậy, để xem liệu luật chống giá cắt cổ có công
bằng hay không, chúng ta cần xét các đánh giá đối nghịch nhau về phúc lợi
và tự do.
Nhưng chúng ta cũng cần phải cân nhắc một số lập luận khác. Đa số công
chúng ủng hộ luật chống giá cắt cổ vì một điều gì đó có tính bản năng hơn là
phúc lợi hoặc tự do. Mọi người bị lũ “kền kền” - những kẻ kiếm chác trên sự
tuyệt vọng của người khác - xúc phạm và mong muốn chúng phải bị trừng
phạt, chứ họ chẳng được lợi lộc gì. Tình cảm như vậy thường bị gạt đi vì bị
xem là những xúc cảm cơ bẩn, không nên xen vào chính sách chung hoặc
pháp luật. Như Jacoby viết, “Chỉ trích các nhà cung cấp [“kền kền”] cũng
không đẩy nhanh được tốc độ phục hồi của Florida”.
Nhưng cơn phẫn nộ với những kẻ bán giá cắt cổ không chỉ là sự tức giận vô
thức. Nó gợi lên một lập luận về mặt đạo đức rất đáng quan tâm. Phẫn nộ là
cảm giác tức giận đặc biệt khi bạn tin rằng những kẻ đó nhận được điều
chúng không xứng đáng được hưởng. Phẫn nộ là sự tức giận với điều bất
công.
Crist đã chạm vào ngọn nguồn đạo đức của sự phẫn nộ khi ông mô tả “mức
độ tham lam trong suy nghĩ của những kẻ sẵn sàng lợi dụng những người
đau khổ trong cơn siêu bão”. Ông không kết nối quan sát này với luật về giá
cắt cổ một cách rõ ràng. Nhưng ẩn trong nhận xét của ông là điều gì đó
giống lập luận sau đây, lập luận về đức tính:
Tham lam là tính xấu của loài người, đặc biệt khi nó khiến con người không
quan tâm đến đau khổ của đồng loại. Không chỉ là tính xấu, tham lam còn đi
ngược lại đạo đức công dân. Trong thời kỳ khốn khó, một xã hội tốt kéo mọi
người lại gần nhau. Thay vì ra sức kiếm lợi, con người quan tâm đến nhau.
Một xã hội mà ai cũng lợi dụng hàng xóm của mình để trục lợi lúc khó khăn
không phải là xã hội tốt. Do đó quá tham lam là tính xấu mà xã hội tốt nên
loại trừ nếu có thể. Luật chống giá cắt cổ không loại bỏ lòng tham, nhưng ít
nhất hạn chế lòng tham thể hiện trắng trợn, và biểu hiện việc xã hội không
chấp thuận nó.
Bằng cách trừng phạt chứ không ban thưởng cho hành vi tham lam, xã hội
khẳng định đức tính hy sinh vì lợi ích chung. Việc ghi nhận sức mạnh của
đạo đức trong lập luận về đức tính không có nghĩa là khăng khăng đạo đức
luôn được đặt trước các tiêu chí khác. Bạn có thể kết luận trong một số