PHAI TRAI DUNG SAI - MICHAEL SANDEL

công khai về công lý và quyền có thể gây khiếp sợ chứ không phải cuốn hút.
Sau tất cả, người dân trong xã hội đa nguyên như Mỹ không đồng ý về lối
sống nào tốt nhất. Lý thuyết chính trị của chủ nghĩa tự do dân chủ được sinh
ra trong nỗ lực tách chính trị và pháp luật khỏi bị lôi kéo vào các tranh cãi
đạo đức và tôn giáo. Các triết lý của Kant và Rawls thể hiện sự diễn đạt đầy
đủ và rõ ràng nhất tham vọng này.
Nhưng tham vọng này không thể thành công. Hiện nay không thể thảo luận
những vấn đề gây tranh cãi nhất về công lý và quyền mà không làm dấy lên
các tranh cãi về mặt đạo đức và tôn giáo. Khi quyết định làm thế nào để xác
định quyền và nghĩa vụ của người dân, không phải lúc nào cũng có thể đặt
sang một bên các quan niệm về lối sống tốt đẹp cạnh tranh nhau. Và ngay cả
khi có thể, chắc gì người ta đã mong muốn làm vậy.
Yêu cầu các công dân trong xã hội dân chủ bỏ lại niềm tin đạo đức và tôn
giáo của mình phía sau khi bước vào thế giới công có vẻ là cách bảo đảm sự
khoan dung và sự tôn trọng lẫn nhau. Tuy nhiên trong thực tế điều ngược lại
có thể đúng. Quyết định vấn đề công quan trọng trong khi giả vờ trung lập -
điều không thể đạt được - là nguyên nhân của phản ứng dữ dội và sự oán
giận. Chính trị trống vang cam kết đạo đức cụ thể làm nghèo đời sống dân
sự. Nó cũng tạo điều kiện cho chủ nghĩa tín điều hẹp hòi, cố chấp. Trào lưu
tôn giáo cực đoan bùng nổ ở những nơi mà chủ nghĩa tự do dân chủ sợ đặt
chân đến.
Nếu các cuộc tranh luận về công lý không khỏi lôi chúng ta vào các vấn đề
đạo đức cụ thể thì phải hỏi xem làm sao những cuộc tranh luận này có thể
tiến triển. Có thể nào lý giải công khai về những điều tốt mà không sa vào
những cuộc chiến tranh tôn giáo? Một cuộc thảo luận công khai có cam kết
lớn hơn về mặt đạo đức sẽ trông ra sao, và nó khác gì với loại tranh luận
chính trị mà chúng ta đã quen thuộc? Đây không phải chỉ là vấn đề triết học.
Nó nằm ở trung tâm của những nỗ lực tiếp sinh khí cho các thảo luận chính
trị và đổi mới đời sống dân sự của chúng ta.