PHAI TRAI DUNG SAI - MICHAEL SANDEL

dược đua vào chương trình nghị sự.
2. Giới hạn đạo đức của thị trường
Một trong những xu hướng nổi bật trong thời đại chúng ta là mở rộng thị
trường và sự suy lý định hướng thị trường trong các lĩnh vực đời sống mà
theo truyền thống bị các chuẩn mực phi thị trường chi phối. Trong những
chương trước, chúng ta đã xét những vấn đề đạo đức nảy sinh, chẳng hạn khi
các quốc gia thuê công ty cung cấp dịch vụ quân sự và thẩm vấn tù nhân đến
việc lính đánh thuê hay nhà thầu quân sự tư nhân; hoặc khi các bậc cha mẹ
thuê người ở các nước đang phát triển mang thai và đẻ thuê; hoặc khi người
ta mua và bán thận trên thị trường tự do. Có nhiều tình huống khác: có nên
thưởng tiền mặt cho sinh viên trong các trường học chất lượng thấp nhưng
đạt điểm cao trong bài thi chuẩn? Liệu có nên thưởng cho giáo viên cải thiện
kết quả thi của học sinh? Các tiểu bang có nên thuê công ty tư nhân trông coi
nhà tù? Hoa Kỳ có nên đơn giản hóa chính sách nhập cư bằng cách chấp
nhận đề nghị của một nhà kinh tế của Đại học Chicago cho phép bán tư cách
công dân Hoa Kỳ với giá 100.000 đô la?
Những câu hỏi này không chỉ về lợi ích và sự ung thuận. Chúng cũng là cách
đúng đắn xác định giá trị các tập quán xã hội quan trọng: nhập ngũ, sinh đẻ,
dạy và học, trừng trị tội phạm, chấp nhận công dân mới... Vi thị trường hóa
các tập quán xã hội sẽ làm băng hoại hoặc làm hạ thấp các chuẩn mực xác
định chúng, chúng ta cần phải đặt câu hỏi những chuẩn mực phi thị trường
nào chúng ta muốn bảo vệ không cho thị trường can thiệp. Đây là một vấn đề
đòi hỏi phải tranh luận công khai về những quan niệm đối nghịch liên quan
đến cách đúng đắn để coi trọng những điều tốt. Thị trường là công cụ hữu
ích cho việc tổ chức các hoạt động sản xuất. Nhưng trừ khi chúng ta muốn
thị trường viết lại các chuẩn mực chi phối các thể chế xã hội, chúng ta cần
một cuộc tranh luận công khai về giới hạn đạo đức của thị trường.
3. Bất bình đẳng, liên đới và đức tính công
dân
Khoảng cách giàu nghèo của nước Mỹ đạt mức kỷ lục trong những thập kỷ
gần đây. Ấy vậy mà sự bất bình đẳng lại không là một vấn đề chính trị lớn.
Ngay cả đề nghị khiêm tốn của Barack Obama đối với việc quay trở lại mức
thuế thu nhập của những năm 1990 đã khiến các đối thủ Cộng hòa trong
chiến dịch năm 2008 gọi ông là người theo chủ nghĩa xã hội, kẻ muốn chia