PHAI TRAI DUNG SAI - MICHAEL SANDEL

hành cùng nhau: Điều đó đúng bởi vì chúng ta là cái tôi tự do và độc lập, vì
thế chúng ta cần một bộ khung cho các quyền đứng trung lập giữa các mục
tiêu, không thiên lệch bất kỳ bên nào trong các tranh cãi về đạo đức và tôn
giáo, để cho công dân tự lựa chọn giá trị cho bản thân mình.
Một số người có thể phản đối rằng không có học thuyết về công lý và quyền
nào có thể trung lập về mặt đạo đức. Ở mặt nào đó, điều này hiển nhiên
đúng. Kant và Rawls không phải người theo thuyết đạo đức tương đối. Bản
thân ý tưởng cho rằng con người cần được tự do lựa chọn mục tiêu cho chính
mình là một ý tưởng đạo đức mạnh mẽ. Tuy nhiên, nó không nói bận nên
sống như thế nào. Nó chỉ yêu cầu rằng cho dù theo đuổi bất kể mục tiêu nào,
bạn phải làm theo cách tôn trọng quyền của người khác theo đuổi mục tiêu
của họ. Sự hấp dẫn của khuôn khổ trung lập nằm chính xác trong việc từ
chối khẳng định lối sống nào được ưa thích hoặc khái niệm về điều tốt.
Kant và Rawls không phủ nhận việc thúc đẩy một số lý tưởng đạo đức.
Tranh cãi của họ là với các lý thuyết công lý đặt nền tảng quyền trên khái
niệm điều tốt. Vị lợi là một trong những lý thuyết như thế, coi điều tốt là tối
đa hóa niềm vui hoặc phúc lợi, và yêu cầu hệ thống quyền có khả năng đạt
được điều này.
Aristotle đưa ra một thuyết rất khác về điều tốt. Không phải là tối đa hóa
niềm vui, mà là nhận rõ bản chất của chúng ta và phát triển năng lực riêng
biệt của con người chúng ta. Lý luận của Aristotle mang tính mục đích luận
vì ông lý luận từ một số quan niệm nhất định về điều tốt của con người.
Đây là kiểu lý luận mà Kant và Rawls phủ nhận. Họ lập luận rằng quyền
phải được đặt lên trước điều tốt. Các nguyên tắc xác định nghĩa vụ và quyền
của chúng ta không được dựa trên bất kỳ quan niệm cụ thể nào về lối sống
tốt đẹp. Kant viết về “sự nhầm lẫn của các triết gia liên quan đến nguyên tắc
tối thượng của đạo đức”. Các triết gia cổ đại đã sai lầm “hiến dâng toàn bộ
nghiên cứu đạo đức của mình cho khái niệm về điều tốt nhất”, và sau đó cố
gắng để thứ này là “nền tảng định rõ các quy tắc đạo đức”. Nhưng theo Kant,
điều này thật lạc hậu và mâu thuẫn với tự do. Nếu chúng ta nghĩ mình là thực
thể tự chủ, đầu tiên chúng ta phải tuân theo quy tắc đạo đức. Chỉ sau đó, sau
khi đã có nguyên tắc xác định nghĩa vụ và quyền của mình, chúng ta mới có
thể hỏi về quan niệm điều tốt tương thích với nó.
Rawls đưa ta một quan điểm tương tự đối với nguyên tắc công lý: “Các
quyền tự do của những công dân bình đẳng không an toàn khi được thiết lập
trên nguyên tắc mục đích luận”. Thật dễ dàng nhận thấy nếu đặt quyền trên