Rexhep Qosja PANTEONI I RRALLUAR - Syri 3

që e kushtëzojnë: mbasi të fillojnë jetën e pavarur qytetare,
mbasi të rriten dhe të piqen, shkrimtarët e kuptojnë ose se
u mungon talenti — që është shkaku i parë ose talentin e
tyre e dëmton dëshira që të krijojnë një mirëqenje më të
dalluar dhe të bëjnë një jetë më luksoze — që është shkaku i
dytë i heshtjes së tyre. Idealct e larta të krijimtarisë dhe të
ndikimit në botën shpirtërore të njerëzve ata i zëvendësojnë
ashtu me idealin praktik të mirëqenjes materiale dhe të
standardit. Krijimtaria, që kryesisht është e përcjellë prej
vuajtjes dhe vetmisë, por që sjell një kënaqësi të nivelit
më të lartë, i nënshtrohet qejfit dhe jetës së lehtë, që sjell
një kënaqësi më të shkurtër dhe më të zakonshme. A janë
këto dy shkaqe arësyeja e tjetërsimit prej letërsisë të Azem
Shkrelit, apo është vetëm njëri prej tyre, s'mund të thuhet
me siguri të plotë.
Shkrimet e para të Azem Shkrelit, vjershat dhe prozat,
janë pritur me interesim si prej masës së lexuesve ashtu
edhe prej kritikës sonë të asaj kohe dhe, lirisht mund të
thuhet, në letërsinë shqipe të Kosovës edhe ai hyn në radhën
e atyre shkrimtarëve, prej të cilëve është pritur më
shumë se ç'kanë dhënë, dhe, më në fund, të cilëve janë
përpjekur t'ua krijojnë, dhe ua kanë krijuar, kushtet me
qëllim që t'i përmbushin premtimet e tyre. Në vend se t'i
shfrytëzonte kushtet që janë kujdesur t'ja krijojnë dhe të
mirrej me krijimtarinë letrare më me interesim dhe përkushtim
se ç'është marrë, ndërkaq, Azem Shkreli ka zënë
të interesohet më vonë për sfera të tjera veprimtarie, shumë
më zellshëm se sa për vetë krijimtarinë artistike. Në këtë
mënyrë vokacionin artistik, që të gjithëve u është dukur
se është vokacioni i tij i parë dhe jetësor, ai e ka vënë në
plan të dytë, ose të tretë, kurse në plan të parë të interesimeve
dhe të ambicjeve të veta ka vënë një vokacion tjetër,
që e kanë edhe shumë e shumë njerëz të tjerë. Krijimtaria
letrare me kohë është bërë për të një punë e rastit, së cilës i
është kthyer kur ka pasur kohë, kur është gjetur në çastet
e kotësisë dhe prej misionit jetësor e ka shndërruar në një
hobi të paobliguar me të cilin njeriu mirret, por edhe pa
të cilin mundet, ashtu sikundër është hobi mbledhja e
pullave postale, e brinave të kaprojve ose, tekembramja, e
104