Rexhep Qosja PANTEONI I RRALLUAR - Syri 3

aliste dhe e qartë. Nuk është, ndërkaq, të gjitha herat e
qartë përkah domethënja për shkak se breshëri i simboleve,
metaforave dhe asociacioneve na shpje në një botë të cilën
të gjitha herat nuk e kemi të qartë. Fjalia e tij ashtu, më në
fund, si edhe vepra në tërësi është një rebus, që mund të
deshifrohet me vuajtje të madhe dhe të cilin nuk mund të
kenë durim të përpiqen ta deshifrojnë të gjithë lexuesit.
Shkrimtar i pajisur me temperamentin eruptiv të krijuesve
të një imagjinate të fuqishme, por edhe me pedanterinë
krijuese të shkencëtarit, Anton Pashku ka dëshiruar
që pedanteria e tij të vijë në shprehje edhe në pikëpamje
gjuhësore. Ndoshta për këtë shkak edhe nuk e ka
shkruar veprën e tij në gjuhën kombëtare letrare. Pavarë
sisht prej motiveve, që ai vetë apo ndokush tjetër mund
t'i quajë thjesht artistike, prej të cilave është udhëhequr
kur i është shmangur gjuhës letrare, është e sigurtë se ato
tnotive nuk mund të quhen të arësyeshme. As në pikëpamje
ritmike, as në pikëpamje gramatikore fjalia e veprës së tij
nuk do të pësonte sikur të ishte shkruar sipas kërkesave
të gjuhës kombëtare letrare, në të cilën sot shkruajnë pjesa
më e madhe e shkrimtarëve shqiptarë. Motivet e ndonjë
shkrimtari tanë që të mos shkruajë në gjuhën kombëtare
letrare nuk mund të jenë në asnjë rast artistike: gjuha kombëtare,
përpos tjerash, quhet gjuhë kombëtare letrare për
shkak se mundësitë e shprehjes artistike me të janë më të
mëdha se sa me gjuhët dialektale apo krahinore. Në pikëpamje
gjuhësore, prandaj, mund të thuhet se me dashje
apo padashje Anton Pashku është gjetur në pozitat konservatore,
në të cilat gjenden të gjithë ata krijues që nuk
duan t'i përfillin proceset pozitive të gjuhës së popullit të
vet. Nuk është e parëndësishme kur një shkrimtar i reziston
një procesi që, në fund të fundit, mund të quhet më i
rëndësishëm se sa një vepër e veçantë, pavarësisht prej vlerave
të saj artistike.
Vepra e Anton Pashkut, Oh, pra, nuk do t'i kënaqë
dashamirët e gjuhës kombëtare letrare, ashtu sikundër as
lexuesit që prej letërsisë kërkojnë argëtim, porosi të lehta,
realizëm sipërfaqësor. Me të drejtë mund të supozohet se
pakica e tyre do ta lexojnë për së dyti duke humbur ashtu
181