Rexhep Qosja PANTEONI I RRALLUAR - Syri 3

që e ndjen, që e shijon se sa me atë që as s'e sheh, as s'e
dëgjon, as s'e prek, as s'e ndjen e as s'e shijon drejtpërdrejt,
ndonëse mund t'ja shohë, dëgjojë prekë, ndjejë dhe
shijojë pasojat. Për njeriun e rrethuar nga bota materiale,
bota e gjësendeve konkrete, është disi e vështirë të mendojë
për asgjënë dhe të mirret me asgjënë, sado edhe asgjëja
mund ta ketë metafizikën e vet. E heshtja është një asgjë,
një hiç, një asgjë dhe një hiç për syrin, për veshin, për shqisat
e prekjes, megjithëse është diçka me pasojat e veta për
ndërgjegjen dhe marrëdhënjet njerëzore. Heshtja, pra,
është asgjë, hiç sa i përket ekzistencës së saj materiale, fizike,
por është diçka sa i përket pasojës, reflektimit. E kjo
domethënë se edhe me heshtjen, me fjalën e heshtur dhe
mendimin e fshehur, mund të thuhet diçka, diçka e rëndësishme
apo banale, e sinqertë apo e rrejshme, e ndershme
apo imorale, revoltuese apo oportuniste. Jo rastësisht,
prandaj, mund të dëgjohen shpeshherë njerëzit duke bërë
pyetjet: përse dikush hesht?.
Individi që vendos të mendojë rreth fjalës së heshtur
dhe mendimit të fshehur të njeriut që nuk e ka për zakon
të hesht shpeshë apo që është i ftuar ta thotë mendimin
e vet, që ta ketë më të qartë fenomenin e heshtjes doemos
shtrëngohet të shtrojë edhe pyetjet, që e plotësojnë atë të
parën: e që janë: kush është ai që hesht? Në cilin moment
hesht? Cili është shkaku i heshtjes së tij pikërisht në atë
moment? Përse sot është i disponuar të hesht, kurse dje
ishte aq i zëshëm? Ose, përse sot është aq i zeshëm, kurse
dje e kishte kyçur gojën me nëntë brava? Pyetjet e këtilla
është e domosdoshme të shtrohen për arësyen e thjeshtë
se vetëm me përgjegjet që do t'ju pjipeshin mund të kuptohet
më mirë heshtja e njeriut, e në radhë të parë e krijuesit,
për heshtjen e të cilit edhe është fjala në këtë mes.
Njerëzit në përgjithësi dhe krijuesit në veçanti heshtin
varësisht prej kontekstit konkret historik, shoqëror, social,
moral, politik e të tjera dhe një pohim i këtillë, me të
cilin, besoj, mund të pajtohen shumica e atyre që duan të
mendojnë rreth heshtjes, sjell përfundimin se fenomeni i
heshtjes së krijuesit mund të shikohet prej disa aspektesh:
prej aspektit filosofik; prej aspektit estetik; prej aspektit
21