Rexhep Qosja PANTEONI I RRALLUAR - Syri 3

në parathënjen që i ka vënë Anabasës së Sen Xhon Persit
ka theksuar se një shkrimtar që niset prej metodash poetike
mund të shkruajë poezi duke shkruar prozë, ashtu sikundër
një shkrimtar, që i ndryshon këto metoda, mund të shkruajë
prozë në poezi. Anton Pashku, pa dyshim, kësaj radhe ka
zbatuar pikënisjen poetike edhe në qoftë se nuk ka qenë i
vetëdijshëm se e ka trajtuar jetën si poet. Problemet teorike
dhe estetike që një vepër e veçantë i ngrit në lidhje me letërsinë
dhe artin në përgjithësi, gjithashtu, janë një prej faktorëve
të rëndësishëm, që ndikojnë në interpretimin dhe, aq
më parë, në vlerësimin e asaj vepre të veçantë. Nuk është
çudë, prandaj, pse kritikët e verprës së Anton Pashkut do
të gjenden para një dileme të madhe në qoftë se, duke e
vlerësuar atë kujdesen për afirmimin e një koncepti të caktuar
mbi letërsinë: çfarë çmimi t'i japin asaj? Kritikët dogmatikë,
që letërsisë i shtrojnë detyra të caktuara morale
dhe politike, që prej saj kërkojnë qartësinë publicistike për
hir të efektit mobilizues, është afër menç që të jenë alergjikë
ndaj kësaj vepre, ashtu sikundër nuk është e çuditshme që
kritikët, të cilët si moderne i trajtojnë vetëm veprat që
s'mund të kuptohen lehtë dhe që lejojnë mundësinë e domethënjeve
të ndryshme, duke e dobësuar ashtu karakterin
njohës të letërsisë, do të jenë të gatshëm t'i shkruajnë panegjirikë
të vërtetë. S'mund të mohohet, ndërkaq se kushti
i parë i vlerësimit të drejtë të kësaj vepre është qe kritiku të
çlirohet prej përtacësisë intelektuale, të pajtohet që të ngjitet
nëpër lakoret e shumta imagjinative nëpër të cilat e
shpie Anton Pashku, por me gatishmërinë që të mendojë
si për përparësitë ashtu edhe për kufizimet e metodës së
tij krijuese.
Megjithcse përshtypja e parë e lexuesit mund të jetë
se imagjinata e Anton Pashkut nuk zbret kurrë në gurrën
e jetës sonë të sotme, është e sigurtë se veprën e tij më të
re, tekembramja si edhe shumicën e shkrimeve të përparme,
i kanë frymëzuar pikërisht problemet tona. Në qoftë se
me fjalën jetë duhet nënkuptuar edhe idetë, mendimet,
ëndërrimet, mençuritë dhe marritë e njerëzve të një kohe
dhe të një mjedisi, atëherë është e sigurtë se ai në asnjë rast
nuk pranon t'i harrojë bashkëvendësit e vet, të cilët, ç'është
174