Rexhep Qosja PANTEONI I RRALLUAR - Syri 3

Pesha meditative e vargjeve të Musa Ramadanit, e
sendërtuar me një shprehje, shpesh, të rëndë, mund t'i
duket dikujt pozë e një poeti fillestar, i cili bën çmos që t'i
befasojë lexuesit me „thellësitë" e veta filosofike: pozë, që
është shumë më tepër rezultat i kontakteve me poetët e
ndryshëm modernë se sa e përjetimeve dhe përvojës personale
origjinale. Një dyshim të tillë mund ta shtojnë aq më
parë dhe aq më tepër termat e ndryshme filosofike dhe
shkencore që janë mbjellë nëpër faqet e ndryshme të përmbledhjes
Mëkatet e Adamit. Të tilla do të ishin shprehjet
pakuptimsia, pamundësia, amshimi, paskajsia, pakohësia,
relativiteti, e të tjera. Dhe, mund të thuhet, se me anën e
këtyre termave, që u përkasin sistemeve të ndryshme filosofike
prej racionalizmit sokratian e gjer tek ekzistencializmi
sartrian, e ka vështirë të krijojë ndonjë kuptim të njëmendtë
apo ndonjë ndjenjë të sinqertë, një poet pa kulturë
filosofike siç është Musa Ramadani dhe siç janë akoma
pjesa dërmuese e poetëve dhe shkrimtarët tanë. Për më
tepër, mund të thuhet se përmes këtyre termave nuk mund
të njihet poetikisht realiteti, prandaj as të shfaqet ndonjë
sensibilitet si më suptil lirik. Nuk ka fije dyshimi se në
frymëzimet e Musa Ramadanit mund të vërehen fare lehtë
gjurmat e literaturës së lexuar, po askund nuk mund të vërehet
poza, shprehja artificiale, prandaj edhe është plotësisht
e drejtë të pohohet se të gjitha gjurmat e ndikimit janë
shkrirë nën presionin e kulturës, përvojës dhe fuqisë së tij
të shprehjes. Musa Ramadani është i aftë që të bluajë ndikimin,
që ta bëjë pronë të veten çdo ide, që ta filtrojë nëpër
ndjeshmërinë e vet çdo temë apo motiv të trajtuar në poezinë
e tij. Ai është poet që mund t'i shndërrojë të gjitha këto
meditime në një përvojë dhe përjetim të vetin subjektiv
dhe për këtë shkak edhe përmbledhja e tij të bën ashtu
përshtypjen e një tërësie, një organizmi të plotë që është
përkundur në djepin e imagjinatës dhe të ndjenjës së tij.
Po kjo nuk domethënë se në përmbledhjen e tij nuk ka vargje
të zbrazëta, ashtu sikundër mund të thuhet se pas vargjeve
të tij në shikim të parë sterile dhe të ftohta fshihet një
kuptim i plotë dhe një reagim i fuqishëm emocional, siç
është rasti me këtë strofë, në të cilin kategoria e pësimit
89