Rexhep Qosja PANTEONI I RRALLUAR - Syri 3

ie fjala, tregimi sipas së cilit e ka marrë emrin tërë përmbledhja,
Një ndodhi në plazh, mandej tregimi Djegia e
maskave dhe Faraonë dhe. . . firaunë.
Prirja satirike dhe humoristike është një virtyt i rrallë,
dhe, si virtyt i rrallë, është aq më i çmuar tek një krijues
artistik. Filosofi dhe esteti, Nikollaj Hartman, me të drejtë
ka thënë në Estctikën e tij: „Vrojtimi humoristik është një
prirje specifike të cilën nuk e ka gjithkush dhe me të cilën,
ndoshta, duhet lindur si edhe me prirjen e vërtetë artistike".
Në qoftë se këtë çështje e shikojmë historikisht do të vërejmë
se prirjen humoristike e gjejmë shpesh edhe tek shkrimtarët
më të mëdhenj, të cilët kanë qenë të dhuruar me prirje
të gjithanshme. Përpos humoristëve të shquar të letërsisë
botërore sikundër janë Aristofani, Menandri, Terenci,
Goldoni, Pjer dë Marivo, Nikolaj Yasileviç Gogoli, Molieri,
Anatol Fransi, Prosper Merime, Mark Tveni, Luigji Pirandelo
dhe Karel Çapeku, me krijimtarinë humoristike janë
marrë edhe disa prej krijuesve më të mëdhenj botërorë.
Humori i përshkon tregimet, por edhe romanin Don Kishoti
të krijuesit të madh të renesansës spanjolle, Servantesit;
Shekspiri i ka dhënë shprehje gjenialitetit të vet në
fushën e tragjedisë por, njëkohësisht, edhe të komedisë;
filosofi cinik, Volter, ndërkaq, nuk ka mundur t'i thotë tri
fjalë serioze pa ua venë prapa të katërtën humoristike.
Megjithëse mund ta dinë se me krijimtarinë humoristike
janë marrë edhe shkrimtarët e mëdhenj, një numër jo
i vogël njerëzish dhe studjuesish të letërsisë nuk janë të
disponuar të çmojnë sa duhet as humoristët e përditshëm e
as humoristët krijues. Aspekti humoristik i vrojtimit të
realitetit dhe të jetës u duket atyre si një aspekt i lehtë dhe
joserioz vrojtimi, si një optimizëm naiv, që nuk i përgjigjet
seriozitetit gati tragjik të jetës, në të cilën është shumë më i
madh numri i individëve që u shembëllejnë tigrave dhe dhelpërave
se sa i atyre të tjerëve që mund t'u shembëllejnë engjujve
ose, le të jetë, majmunave joseriozë. Njerëzit e tillë,
alergjikë ndaj humorit dhe veprave humoristike, zakonisht
janë ithtarë të ndjenjave të forta, të ashpra, të mendimeve
serioze, të vërtetave të thella, ashtu sikundër janë ithtarë
të viskit dhe të konjakut 40°, por jo edhe të lëngut të fru-
164