Rexhep Qosja PANTEONI I RRALLUAR - Syri 3

kohej Çuçi, sepse udha që të çonte përmes kopështit në
shtëpinë e kulturës qe mbuluar nga bari i njomë . . .
Ndërkaq, në qytet e në rreth kish marrë një hov të
madh ndërtimi i shtëpive, fabrikave, shkollave, rrugëve,
urave".
Këto janë dobësi të një romani humoristik që do të
ishte akoma më i pasur me to sikur mos të ishte humoristik.
Një vepër që do të trajtonte të njëjtën problematikë pa aspektin
humoristik të vrojtimit, sigurisht, nuk do të shpëtonte
prej moralizimeve të drejtpërdrejta, patetikës, dhe
tonit politik. Humori është aspekti i vrojtimit që i përgjigjet
shumë më tepër materjes së trajtuar këtu se sa seriozitetit
patetik që vjen në shprehje në prozat tona të shkruara mbi
temat e ngjashme. Humori është kripa e kësaj vepre që i
jep shije, që e bën simpatike dhe artistikisht më serioze se
ç'do të ishte në mungesën e tij dhe që, më në fund, mund
t'ia shtojë dukshëm numrin e lexuesve. Romani Kur qesh
tërë qyteti . . . mund të quhet një prej veprave të rëndësishme
që janë botuar në këtë vit shumë të frytshëm të romanit
shqiptar. Ai është aqë më i rëndësishëm për shkak se
është romani i parë humoristik në letërsinë shqipe përmes
të cilit Qamil Buxheli na ofron një kënd të ri, interesant,
optimist dhe jo mjaft të aplikuar në letërsinë bashkëkohore,
të shikimit të jetës. Në këtë kohë kur njerëzimi është tragjikisht
më serioz se ç'ka qenë ndonjëherë gjatë historisë,
kur serioziteti është bërë dëshmi e dilemave dhe dhembjeve
që e përshkojnë botën bashkëkohore, Qamil Buxheli me
romanin e tij na jep mundësinë të mendojmë mirë, të gëzohemi,
të jemi të gatshëm t'i falim mëkatet e vogla të të
tjerëve dhe ta shikojmë jetën me besim. Duke lexuar një
vepër të tillë, pavarësisht prej të metave që doemos e përcjellin
çdo vepër të parë të llojit të vet, lexuesi e ndjen veten
të çliruar, të çelektrizuar dhe të etshëm paqë e butësi. Veprat
e këtilla gjithmonë duhet të jenë të mirëpritura për
shkak se në kolektivitetin njerëzor, zakonisht, gjenden edhe
individë që u shëmbëllejnë kuajve të zi: gjysmën e parë të ditës
ua mendojnë të keqen të tjerëve, kurse gjysmën e dytë edhe
vetëvetes. Humori është ilaç për psikologjitë e tilla. Humori
i Qamil Buxhelit në asnjë rast nuk është i kotë dhe i paqë-
171