Rexhep Qosja PANTEONI I RRALLUAR - Syri 3

e ngushtë të ndjenjave, mendimeve dhe të reagimeve shpirtërore
të njeriut në veprën e tij. Njeriu i Anton Pashkut
është si një mi, në të cilin bëhen eksperimente të caktuara
për qëllime të caktuara. Kjo domethënë se të gjitha veprimet,
mendimet, reagimet, emocionet e njeriut dhe të
gjitha lidhjet e tij me shoqërinë ai ua nënështron kallupeve të
veta letrare; në veprën e tij jeta u bindet normave formale
letrare në një mënyrë disi të dhunuar. Është i kuptueshëm,
prandaj, pohimi paradoksal se edhe vepra e tij i nënshtrohet
një tendence, por me ndryshim prej veprave që i nënështrohen
tendencës politike, ajo i nënështrohet tendencës
estetizante, formaliste. Nuk mund të jetë njeriu në asnjë
rast indiferent ndaj pasurisë imagjinative të prozës së Anton
Pashkut, por nuk mund të jetë, gjithashtu, indiferent as
ndaj përpjekjeve të tij që të jetë sa më eliptik, sa më i mbyllur,
sa më hermetik. Dhe, kjo tendencë ka ardhur gjithnjë
e më dukshëm duke u shprehur dhe forcuar në krijimtarinë
e tij; gjersa në tregimet e përmbledhjeve të para Tregime,
Nji pjesë e lindjes dhe Kulla ishte më i drejtpërdrejtë, në
dramën Sinkopa dhe në veprën Oh, shprehja e tij është
bërë edhe më eliptike, më e pakapshme. Në qoftë se vepra
si tërësi i nënështrohet kërkesës që të jetë sa më eliptike,
është e kuptueshme që edhe fjalia t'i nënështrohet një kërkese
të tillë. Fjalia e Anton Pashkut është, po thuaj, e studjuar
në pikëpamje të strukturës figurative dhe ritmike
dhe me anën e saj ai i kondenzon mendimet dhe ndjenjat.
Ashtu sikundër i tregon filmi i ngadalësuar të gjitha cilësitë
vizuele të objektit të fotografuar, po ashtu, fjalia e
Anton Pashkut i fotografon mendimet dhe ndjenjat e personazheve
prej aspektesh të ndryshme. Duke përsëritur
kur një frazë të tërë të fjalisë, kur vetëm të njëjtën fjalë
brenda të njëjtës fjali ai arrin ta thellojë përmbajtjen. Me
ndryshim prej shprehjes së Xhems Xhojsit, për shembëll,
fjalitë e të cilit herat më të shpeshta janë asociativisht të
dezintegruara për shkak se asociacionet brenda të njëjtës
fjali janë të lidhura me objekte të ndryshme, asociacionet e
të njëjtës fjali të Anton Pashkut janë të integruara për
shkak se nuk i shmangen të njëjtit objekt. Kjo domethënë
se fjalia e tij në relacion me realitetin është plotësisht re-
180