Rexhep Qosja PANTEONI I RRALLUAR - Syri 3

gjithmone e ndriçuar: ditën prej rrezeve të ngrohta të diellit,
e natën prej rrezeve të bukura të poçave të neonit.
Në përmbledhjen Ujvarë' malli vjershat më të dobëta
janë pikërisht ato me të cilat Rifat Kukaj e ka „tradhëtuar"
qenësinë e veprës së vet të gjertanishme. Në poezitë e këtilla
ai nuk është në gjendje të gjejë ngjyrën më të mirë të
disponimit, por as formën më të përshtatshme të shprehjes.
Ai është i ri, origjinal, i papërsëritur dhe plotësisht në terenin
e vet vetëm kur frymëzohet prej gëzimeve jetësore dhe
vjershat e tij më të bukura janë ato të gëzimeve jetësore.
Në këtë përmbledhje ai ka futur një temë të pikëllueshme:
temën e mërgimtarit, të cilën aq shumë e kanë shfrytëzuar
poetët tonë të Rilindjes kombëtare dhe të paraluftës. Rifat
Kukaj ka provuar, kështu, të trajtojë një temë të vjetër por
të shfaqur në kohë të re dhe në kushte të reja, me shkaqe,
pasoja e dhembje të reja, dhe, të them sinqerisht, nuk ka
pasur sukses. Merita e tij më e madhe është pse e ka nxitur
dhe vënë para interesimit të shkrimtarëve një problematikë
të tillë, së cilës mund t'i kushtohet kujdes më i madh. Në
ciklin e vjershave Psherëtime anadolli kjo temë është trajtuar
me të njëjtit tinguj dhe me të njëjtin mall, me të cilin
e kanë trajtuar edhe shkrimtarët e letërsisë sonë të Rilindjes
kombëtare. Rifat Kukaj nuk ka mundur të çlirohet as prej
ndjenjës së tyre melankolike dhe sentimentale, po as prej
formës së tyre tradicionale poetike. Edhe mërgimtarët e tij
e përjetojnë fatin e vet, pothuaj, në të njëjtën mënyrë sikurse
edhe të shpërngulurit e para disa deceniesh apo shekujsh.
Ata i mundon malli ndaj vendlindjes, ndaj natyrës së saj
të bukur, ndaj zakoneve të bukura patriarkale të vëllezërve
të tyre dhe këtë mall të vetin e miklojnë në kujtesë pa pushuar.
Lektisjen e tyre disi të zbutur, aspak tragjike, e shuajnë
hove-hove me lajmet që ua sjellin zogjtë e ndryshëm, si bilbilat,
për shembëll, ashtu siç e kanë shuar Luigj Gurakuqi,
Ndre Mjeda dhe Filip Shiroka me lajmet e mira që ua kanë
sjellë dallëndyshet dhe lejlekët. Kështu, për shembëll, Rifat
Kukaj shkruan në stilin e sentimentalizmit të tejkaluar të
Rilindjes në vjershën e nëntë të ciklit Psherëtime anadolli:
10 Panteoni i rralluar 145