Rexhep Qosja PANTEONI I RRALLUAR - Syri 3

varfëruar veprën. Kritikës së tij, pra, i mungon kurdoherë
estetika.
Po, në qoftë se, më në fund, si e metë e madhe e kësaj
kritike mund të konsiderohet heshtja e aspektit estetik të
veprës letrare — çka i mungon gjithmonë kritikës ideologjike,
si një meritë e saj mund të konsiderohet përpjekja e
zbulimit dhe analizës së vizioneve historike dhe sociale
— çka i mungon gjithmonë kritikës formaliste. Besnikëria
ndaj pikënisjes i ka dhënë mundësi atij, ndërkaq, që në
shkrimet e veta kritike të realizojë angazhimin e vet për
një ideal të caktuar ideologjik dhe shoqëror. Dhe, si kritik
me idealin e vet ideologjik, shoqëror dhe varësisht prej
tij, edhe letrar, ai ka mundësinë të shkruajë me patos të
vërtetë, me zjarr, me një entuziazëm, që ju mungon të gjithë
atyre kritikëve, që nëpër botën e letërsisë bredhin dhe s'mund
t'i lëshojnë askund spirancat për shkak se ju mungojnë
idealet e tilla. Fjalia e tij herat më të shpeshta është e plotë,
e përshkuar prej shprehjesh figurative, asociacionesh, dhe,
ç'është me rëndësi të posaçme në shkrimet e gjuhës diskurzive,
logjikisht gjithmonë konsekuente dhe e arësyetuar.
Ai është kritik i angazhuar, i interesuar ta bind lexuesin
për ato që shkruan, ta bëjë të pajtohet me pohimet dhe
mohimet e tij, prandaj kërkon dhe shfrytëzon të gjitha
mundësitë e shprehjes gjuhësore dhe figurative që ta radhisë
në frontin e bashkëmendimtarëve të tij. Për këtë shkak ai
mund të konsiderohet si një ndër kritikët e parë shqiptarë,
që në praktikën krijuese ka zbatuar parimin e njohur se
për artin në përgjithësi, kurse për letërsinë në veçanti, nuk
mund të shkruhet ashtu sikundër mund të shkruhet për
çështje të fizikës, kimisë, biologjisë, medicinës apo të matematikës.
Po kjo vlerë e kritikës së tij nuk mund ta kompenzojë
në asnjë rast interesimin e ngushtë për një numër të ngushtë
të çështjeve të letërsisë dhe për një numër të vogël të aspekteve
dhe të shtresave të veprës letrare. Në qoftë se letërsia
është art në radhë të parë, kurse vepra letrare mund të
jetë efektive dhe t'i sendërtojë rezonancat etike dhe humane
në vetëdijen e lexuesve vetëm si vepër artistike, atëherë
edhe kritika letrare mund të jetë funksionale vetëm në
221