Rexhep Qosja PANTEONI I RRALLUAR - Syri 3

të cënohet në masën në të cilën kjo ngjet në një pjesë të
prozave që janë shkruar viteve të fundit rreth kësaj teme.
Personazhet e romanit të saj, në pjesën më të madhe të
rasteve, veprojnë, mendojnë, ndjejnë, gëzohen dhe vuajnë
ashtu sikundër veprojnë, mendojnë, ndjejnë, gëzohen dhe
vuajnë njerëzit e përditshëm, të pushtuar prej problemeve
të tilla jetësore, familjare dhe shoqërore. Me ndryshim prej
disa prozatorëve të tjerë shqiptarë, të cilët, në përpjekje e
e sipër që t'i nxjerrin personazhet e tyre sa më shpejt në
bregun e shpëtimit, shqasin në patetikë, deklaratizëm dhe
verbalizëm, duke i shndërruar ato shpesh në lëkura njerëzore
të mbushura me kashtë, ajo pak a shumë ja del në krye
t'i motivojë psikologjikisht veprimet dhe ndjenjat e tyre.
E mira nuk bëhet për të motiv i shpërthimeve patetike,
kurse e keqja nuk bëhet motiv i akuzave, mallkimeve dhe
dënimeve verbale. Duke mos ju reshtur as trajtimit të disponimit
të kthjellët as trajtimit të disponimit të vrerët të disa
personazheve, Elena Kadare mbërrin t'i bëjë ata njerëz,
vërtet, realë, të përditshëm dhe, vërtet, të natyrshëm. Po
një pohim i këtillë në asnjë rast nuk do të thotë se të gjitha
personazhet e saj dhe në të gjitha rastet kanë një natyrë
dinamike, se varësisht prej situatave nëpër të cilat kalojnë,
pësojnë edhe ndryshime adekuate shpirtërore. E meta më
e madhe e këtij romani, ndoshta, qëndron aty pse ata kalojnë
nëpër pakëz situata jetësore dhe ky shkak e bën të
ngushtë vizionin jetësor të Elena Kadaresë. Personazhet
më të suksesshme të romanit Një lindje e vështirë janë pikërisht
Bardha e Fadili dhe ato janë personazhet më të
suksesshme dhe artistikisht më të bindshme për shkak se
Elena Kadare vetëm ato i shpie nëpër disa situata provokative
nëpër të cilat e provokon botën e tyre psikologjike,
duke ju dhënë ashtu mundësinë të tregojnë forma të ndryshme
të disponimit dhe lloje pakashumë të ndryshme ndjenjash.
Në qoftë se një pohim i tillë deri diku do t'i përgjigjej
edhe një personazhi tjetër episodik, Lizës, nuk mund të
thuhet se ai do t'ju përgjigjej personazheve të tjera. Ndjeshmëria
tipike femrore e Elena Kadaresë është manifestuar
posaçërisht dukshëm tamam në mënyrën e trajtimit të botës
shpirtërore të personazheve: masa e vërtetë e prirjes së saj
196