Rexhep Qosja PANTEONI I RRALLUAR - Syri 3

shkak është kujdesur të selisë besimin, mirëkuptimin dhe
afrimin e këtyre popujve në luftën e përbashkët kundër
armikut të përbashkët. Kjo është situata e dytë ekzistenciale,
prej së cilës është frymëzuar poezia e tij.
Pas luftës Esad Mekuli ka kënduar këngën e shqiptarit
të.lirë, këngën e dëshmorëve, këngën e ndërtimit të vendit,
këngën e barazisë dhe të vëllazërimit të popujve, por në të
njëjtën kohë është frymëzuar edhe prej disa të këqiash shoqërore
dhe ka shkruar vjershat Turk-elhamdulilah, Shiftar
— mos më thuej, Mos më thirr me emën t'huej, Porosia
e nënës, I varuni i këndon lirisë, e ndonjë tjetër. Këto janë
momentet më të rëndësishme të situatës së tretë ekzistenciale,
prej së cilës është ushqyer imagjinata e tij poetike.
Sikundër mund të shihet, Esad Mekuli ka shkruar
poezinë e situatave më të rëndësishme të popullit tonë dhe,
të tilla çfarë ishin situatat, i tillë ishte edhe disponimi i
shfaqur në krijimtaritë e tij: kur optimist, aktiv e kur si më
i ngrysur, ndonëse rishtazi, aktiv. Disponimi i tij poetik,
vërtet, është lakorja e disponimit shoqëror të shqiptarëve
të këtyre trojeve. Është e qartë, prandaj, pse në poezinë e
tij më së shpeshti frekuenton fjala popull, ashtu sikundër
është e qartë pse ai gjatë gjithë këtyre viteve të krijimtarisë
ka shkruar vetëm një cikël të shkurtër Kangësh intime, që
përshkohen prej përgjithësimesh mbi fatin kolektiv. Esad
Mekuli me të vërtetë ishte, siç e thotë vetë në vjershën Rrugës,
„pararoja" e popullit tonë. Ai ishte bard.
Në qoftë se një poet frymëzohet prej situatave të rralla
shoqërore dhe historike mos do të thotë kjo se edhe poezia
e tij nuk mund të jetë kuptimisht më e gjerë se ç'është kuptimi
i atyre situatave. Pa dyshim jo. Në situatat e rralla aq
më dukshëm shtrohet nevoja e mbrojtjes së vlerave të përgjithshme,
dhe të përhershme njerëzore. Esad Mekuli ka
krijuar poezinë mbi vlerat universale njerëzore siç janë liria
dashuria ndaj truallit të lindjes, dinjiteti kombëtar, barazia
dhe dashuria ndërmjet njerëzve, që janë vlerat më të larta
të të gjithë njerëzve dhe të të gjitha kohërave. Përvoja historike
letrare ka dëshmuar se të gjithë poetët, që i mbrojnë
këto vlera, aq shpresh të rrezikuara gjatë historisë, janë
256