Rexhep Qosja PANTEONI I RRALLUAR - Syri 3

eth atij boshti, pavarësisht a do t'ju mirren mendtë apo
jo. Njerëzit e këtillë, me të cilët natyra e ka dhuruar secilin
popull, quhen provincialistë ose lokalpatriotë, kurse filosofia
e tyre e jetës dhe vdekjes quhet provincializëm.
Si mund t'i dallojmë provincialistët në morinë e madhe
të njerëzve, që nën lëkurën e luanit fshehin çakallin apo
nën lëkurën e shqiponjës fshehin trumcakun? Natyrisht
jo aq lehtë për shkak se edhe provincialisti kujdeset ta
maskojë provincializmin, që mund të ketë forma dhe ngjyra
të ndryshme.
Si edhe demagogu, snobi, hipokriti apo pacifisti, ashtu
edhe provincialisti ka njëfarë filosofie, njëfarë etike dhe
njëfarë shije estetike të vetën. Kështu, fjala vjen, filosofia
e provincialistit do të mund të quhej mençuri banale, shkurtparëse,
miope, prakticiste për shkak se provincialisti nuk
mund të shohë kurrë përmbi pullazin e kasollës, vilës apo
të soliterit të tij. Ajo është mençuri e formuar në një mjedis
të ngushtë dhe e kufizuar prej paragjykimesh të ndryshme,
të trashëguara shekuj me radhë dhe të sedimentuara, ndërmjet
horizonteve të ngushta të vendlindjes. Provincialisti,
prandaj, mund të jetë vetëm njeri praktik, por jo edhe
njeri medikativ, njeri i shkathët e dinamik, po jo edhe njeri
i mençur në kuptimin filosofik të kësaj fjale. E ngushtë
si filosofia është edhe etika e provincialistit. Provincialisti,
në mënyrë të vetëdijshme apo të pavetëdijshme, ju reziston
normave morale që ndryshojnë pakashumë prej normave
morale që vlejnë në vendlindjen e tij. Paragjykimet e trashëguara
aq sa edhe kufizimet intelektuale e kushtëzojnë
kështu edhe moralin shoqëror, social apo politik të provincialistit,
dhe ai vetëvetiu është i dënuar të jetë vazhdimisht
në opozitë ndaj normave, që s'janë prerë sipas masës së tij
apo të njerëzve të vendlindjes së tij. Në qoftë se filosofia
dhe etika e provincialistit për të tjerët janë tragjike, shija e
tij estetike mund të quhet qesharake. Provincialistit do t'i
duket e bukur vetëm ajo që vlen si e bukur për njerëzit e
provincës së tij dhe e shëmtuar ajo që mund të vlejë si e
bukur për njerëzit e provincave të tjera. Provincialisti
gjithsesi hyn në radhën e njerëzve me shijen estetike më të
ngushtë, më qesharake, sepse atij i del shumë shpesh e
31