Rexhep Qosja PANTEONI I RRALLUAR - Syri 3

tij nuk mund lë kënaqë jo vetëm lexuesin që s'është i gatshëm
të kërkojë simbolikën e të gjitha personazheve dhe episodeve
të saj, por as njeriun që në një vepër të shkruar në prozë,
kërkon gjerësi, situata, hapësira më të shumta të jetës. Po
ai është shkrimtar që përqëndrohet në një pikë, në një objekt
dhe që atë objekt dëshiron ta përshkojë tejpërtej, ta shfrytëzojë
simbolikisht gjer në maksimum. Megjithëse të len
përshtypjen e krijuesit që vorbullën e madhe të jetës e kundron
prej një largësie të madhe dhe, madje, e sheh të kthyer
prapsht, është e sigurtë se ai e kundron prej largësisë me
qëllim që të shohë më thellë. Në këtë pikëpamje ai të përkujton
biologun që me mikroskop e studjon objektin e
interesimit të vet dhe që sa më shumë ta largojë mikroskopin
aq më qartë do ta shohë atë objekt. Në qoftë se të impresionon
me qartësinë e vizionit dhe thellësinë e shikimit,
ai, megjithatë, të dëshpëron me ngushtimin e këtij vizioni.
Afërsinë ai nuk e don për arësye se i bëhet që ajo nuk i
jep mundësinë t'i shohë në hollësi objektet e interesimit të
vet, t'i shohë tërësisht. Duke kundruar piramidën që ndërton
vasha pranë tij, protagonisti, që mund të quhet alias
Anton Pashku, thotë sa vijon në lidhje me shikimin prej
së afërmi: „tash e shihsha vetëin nji faqe të saj, vetëm nji
faqe, madje vetëm nji pjesë të faqes, të anës kah unë,m adje-madje
vetëm nji pjesë të faqes, të anës kah unë, sepse
nga ajo afërsi nuk mundsha me pa ma shumë, me e pa tanë
atë faqe, tanë atë anë, secilën imtësi të saj". Ashtu sheh
edhe autori ynë. Në mënyrën e vrojtimit të tij, që në të
vërtetë është më tepër persiatje figurative se sa vrojtim analitik-realist,
duhet parë si përparësitë ashtu edhe kufizimet
e metodës krijuese të Anton Pashkut: përparësitë, që qëndrojnë
në thellimin simbolik të vizioneve, kurse kufizimet,
që qëndrojnë në deformimin dhe ngushtimin e madh të
tyre. I vetëdijshëm se një ngushtim i tillë mund ta shpierë
në iracionalizëm dhe hermetizëm të plotë, nuk është çudë
pse ai është shtrënguar të kurdisë disa episode që, vërtet,
janë simbolikisht kompakte dhe e plotësojnë njëra tjetrën
po, megjithatë, të lënë përshtypjen se vepra më tepër është
e ndërtuar, e harrnuar prej tyre se sa e shkrirë prej një cope.
Gjithashtu metoda e këtillë krijuese kushtëzon shkallën
12* 179