Rexhep Qosja PANTEONI I RRALLUAR - Syri 3

statohet se ndërmjet modestisë së rrejshme dhe heshtjes si
pozë intelektuale, në njërën anë dhe etjes për publicitet
dhe reklamë, në anën tjetër, ekziston vetëm një hap i vogël,
të cilin më së shpeshti e bëjnë ata që nën lëkurën e engjëllit
fshehin djallin.
Të gjithë njerëzit, si as të gjithë krijuesit nuk janë të
aftë për heshtjen si pozë intelektuale. Edhe për këtë formë
të heshtjes duhet pasur një prirje të caktuar, e në radhë të
parë prirje të skenës artistike. Për çdo pozë duhet njëfarë
prirje, pavarësisht pse kjo është prirje banale, dhe shkrimtarët
me talent krijues, zakonisht, nuk janë të pajisur me
këtë prirje aq të shpeshtë në jetën njerëzore. Në qoftë se
nuk e frymëzon interesi, heshtja si pozë intelektuale nuk
mund të quhet gjithmonë e pamoralshme, por mund të
quhet qesharake dhe e marrë. Heshtja si pozë intelektuale
është, pra, një ves njerëzor, sikundër janë lavdërimi, snobizmi,
rrena për sport dhe veset e tjera të vogla, që nuk u
sjellin të tjerëve dëme të mëdha, por i besdisin.
Forma e tretë e heshtjes ishte e ashtuquajtura heshtje
utilitare, të cilën e frymëzojnë interesa të caktuara në një
moment të caktuar historik ose, më në fund, në një situatë
të caktuar shoqërore. Kjo formë e heshtjes në të vërtetë
është forma më problematike si në pikëpamje të motiveve
që e nxisin, ashtu edhe në pikëpamje të pasojave që e pasojnë.
Kjo heshtje është problematike edhe sa i përket
konstatimit të saj: është vështirë të thuhet se përse një krijues
hesht në një situatë të caktuar: se dëshiron të përfitojë
nga „kompromitimi" i të tjerëve, që flasin dhe angazhohen
për një çështje të caktuar; se dëshiron të çelë rrugën për
ngritje eventuale; se nuk dëshiron të krijojë kundërshtarë
eventualë apo se, më në fund, nuk dëshiron të gjendet në
nishanin e vrojtimit kritik të të tjerëve. Pavarësisht se cili
do të jetë motivi i heshtjes, megjithëse këto motive shpesh
shkojnë bashkarisht, është e sigurtë se heshtja e tij është
utilitarisht e paramenduar. Nuk është i vogël numri i njerëzve
dhe krijuesve që flasin kur nuk duhet dhe tek nuk është
e nevojshme, por që heshtin me qëllim pikërisht në momentet
kur duhet të thonë fjalën e tyre. Ata janë posaçërisht
të zëshëm në disa rrethe të mbyllura, nëpër kafene
26