Rexhep Qosja PANTEONI I RRALLUAR - Syri 3
Rexhep Qosja PANTEONI I RRALLUAR - Syri 3
Rexhep Qosja PANTEONI I RRALLUAR - Syri 3
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
desin që Ismail Kadare ka treguar ndaj këtyre të vërtetave.<br />
Anakronizmat në romanin Kështjella nuk e cenojnë vlerën<br />
artistike të veprës për shkak se ai ka mbërrijtur ta shohë<br />
në thellësi, ta trajtojë dhe realizojë artistikisht të vërtetën<br />
historike të një kohe dhe të një populli. Eseisti polak, Jan<br />
Kot, ka vënë në dukje në librin Shekspiri bashkëkohës iynë<br />
se si dramaturgu i madh i Renesansës angleze nuk i ka njohur<br />
mirë as historinë as gjeografinë: sipas tij Çekosllovakia<br />
është vend që del në det; Firenca është skele detare; Ulisi<br />
citon mendimet e Aristotelit; Timon Atinasi, po ashtu,<br />
citon Senekën dhe Galenin; topat me barot bëjnë kërdinë<br />
edhe në kohën kur njerëzimi akoma nuk e njihte barotin,<br />
e të tjera. Shekspiri, megjithatë, është Shekspir dhe anakronizmat<br />
e këtilla mund t'u bien në sy vetëm qëmtuesve të<br />
pluhurosur të arkivave, që u shëmbëllejnë minjve të hutuar.<br />
E vërteta artistike është një e vërtetë e thellësive të jetës,<br />
prandaj ajo mund të puthet me të vërtetën historike në përgjithësi<br />
e jo edhe me të vërtetat historike në veçanti. Në<br />
romanin Kështjella e vërteta artistike përputhet me atë të<br />
vërtetën e përgjithshme historike; Ismail Kadare i ka qëndruar<br />
besnik frymës së kohës, kahjes së historisë, nivelit<br />
të përgjithshëm të zhvillimit material dhe kulturor, mentalitetit<br />
dhe etnopsikologjisë së njerëzve të asaj kohe. Ai është<br />
marrë më tepër me psikologjinë e tyre në përgjithësi se sa<br />
me psikologjinë e tyre në veçanti. Ai, ndoshta, nuk është<br />
përpjekur më tepër të krijojë tipe të caktuara për shkak se<br />
ka dashur të zëjë lëvizjet dhe reagimet e masës më tëpër se<br />
sa të depërtojë në botën e brendshme të individit. Në vizio<br />
nin e tij shquhen më tepër se individët dy ide që janë të bartura<br />
prej dy palëve: ideja e dhunës, që e mbron pala turke<br />
dhe ideja liridashëse, që e mbron pala shqiptare. Në romanin<br />
e tij ballafaqohen pra dy botëra, dy ideologji, dy etika<br />
kundërshtare, prandaj edhe rëndësia e individualizimit<br />
zhduket para rëndësisë së konfrontimit të këtyre dy botërave<br />
antagoniste.<br />
Megjithëse tradicional dhe modern njëkohësisht përkah<br />
prosedeu, romani Kështjella nuk është i shtruar as si romanet<br />
e njohura historike të Leon Tolstojt, as si romanet psikologjike<br />
të Xhems Xhojsit, e as si romani poetik i Marsel Prustit.<br />
158
Change language