Rexhep Qosja PANTEONI I RRALLUAR - Syri 3

tilla nuk mund të kenë vlerë, shpesh, të lartë artistike, por
kjo do të thotë se veprat e tilla në asnjë rast nuk është e
thënë se janë universale për vetë faktin pse nuk janë nacionale
përkah përmbajtja. Letërsia, nëpër dejt e së cilës nuk
rrjedh gjaku i atdheut, nuk mund të jetë vetëvetiu letërsi
nëpër dejt e së cilës do të rrjedhë gjaku i botës. Shkrimtari
i cili nuk e ndjen pulsin e popullit të vet, aq më pak mund
të jetë shkrimtar që do të ndjejë pulsin e gjithë njerëzimit.
Eskili është shkrimtar i gjithë botës për shkak se është në
radhë të parë shkrimtar i grekëve të lashtë; Dante është
shkrimtar i botës për shkak se është shkrimtar i italianëve
mesjetarë; Shekspiri është shkrimtar botëror për shkak
se është në radhë të parë shkrimtar anglez; Rabindranat
Tagora është shkrimtar botëror për shkak se në radhë të
parë është shkrimtar i indianëve; Tolstoj, Dostojevski,
Tomas Mani, Balzaku, Marsel Prusti, Njegoshi, Naimi
janë shkrimtarë të mëdhenj për shkak se janë në radhë të
parë rus, gjerman, francez, malazez, shqiptar. Thellësia e
trajtimit të së veçantës kombëtare e kushtëzon, pra mundësinë
e ngritjes kuptimore të saj në të përgjithshme njerëzore.
Sepse, shkrimtarët që shtrojnë çështje të rëndësishme kombëtare
njëkohësisht shtrojnë çështje të rëndësishme të gjinisë
njerëzore; shkrimtarët që janë në gjendje të shohin
dhe shprehin synimet kombëtare njëkohësisht i shprehin
edhe synimet historike botërore. Shkrimtarët e mëdhenj
janë bërë të mëdhenj duke trajtuar atë që më së miri e kanë
njohur dhe, meqenëse e kanë njohur më së miri fatin dhe
ekzistencën e popullit të vet, është e kuptueshme pse gjithë
shkrimtarët e mëdhenj janë në radhë të parë shkrimtarë
kombëtarë.
Të gjithë ata që për hir të karakterit universal e harrojnë
ose e injorojnë karakterin kombëtar të letërsisë, në të vërtetë
i shërbejnë vetëdijshëm ose jo, një, le ta quajmë ashtu,
politike imperialiste letrare dhe kulturore. Të këtillët qëndrojnë
në të njejtin front të barikadave me ata që kur flasin
për letërsinë botërore në të vërtetë flasin për letërsitë e
popujve të mëdhenj, që, shpresojnë, duhet t'ua diktojnë
kahet. idetë, format letërsive të popujve të vegjël. Kreatorët
e diplomacisë së dominimit politik gjithmonë i kanë pasur
80