Rexhep Qosja PANTEONI I RRALLUAR - Syri 3

ARTISTI I PUSHTUAR PREJ EDUKATORIT
Të gjithë krijuesit që shkruajnë romane në njëfarë mënyre
janë apo ishin edhe kritikë: qoftë kritikë të vetëvetes
që nuk i ekspozojnë me gjuhën diskurzive bindjet dhe parimet
e veta estetike, sikundër kanë vepruar pjesa më e madhe
e shkrimtarëve, qoftë kritikë që këtë e bëjnë përmes shkrimeve
të ndryshme ose lidhur me problemet artistike ose
me ndonjë shkrimtarë të veçantë, sikundër kanë vepruar
Riçardsoni, Smoleti, Dostojevski, Tolstoji, Zola, Mopasani
Zhidi, Virgjinia Vulfi, Tomas Mani, e të tjerë, nga letërsitë
e huaja, kurse Shevqet Musaraj, Jakov Xoxa, Ismail Kadare
e të tjerë nga letërsia shqipe. Megjithëse shumica e shkrimtarëve
të njohur kanë pasur teoritë e veta, të cilat, njëkohësisht
janë përpjekur t'i zbatojnë në praktikën e tyre krijuese,
posaçërisht romansierëve u janë të domosdoshme
njohuritë e tilla për shkak se romani është njëra prej gjinive
më të vështira të letërsisë, me problemet e të cilit mund të
kapen vetëm ata që janë edhe të talentuar edhe dinë shumë.
Në qoftë se një lirik, bie fjala, mund t'i organizojë pak më
me lehtësi ndjenjat, përshtypjet, vizionet dhe intucionet e
veta edhe në qoftë se nuk e ka ndonjë fond si më të gjerë
njohurishë mbi zhanrin më të cilin shkruan, një romansier
nuk do të mund të bënte këtë pa u shprehur mungesa e
njohurive të tilla në veprën e tij. Kjo do të thotë se, përpos
që duhet të jetë i pasur imagjinativisht, krijuesi i prozës, e
201