Rexhep Qosja PANTEONI I RRALLUAR - Syri 3

më të shpeshta, me vepra të caktuara. Duket shkoqur, pra,
se qëllimi i këtij shkrimtari nuk është të bëjë analiza strukturale
— formale, po të formulojë qëndrime dhe pikëpamje
të përgjithshme mbi letërsinë të cilat do të vlejnë jo vetcm
për të, por për shkrimtarët dhe letërsinë në përgjithësi.
Kur dikush, ndërkaq, dëshiron të mirret me një çështje
të tillë aq të ndërlikuar, atëherë ai duhet jo vetëm të njohë
letërsinë, po dhe të ketë kulturën e nevojshme kritike,
teorike, estetike dhe filosofike. Në anën tjetër, kur dikush
dëshiron të bëjë vlerësime historike — letrare, domethënë
të mirret me tema të historisë së letërsisë, është e domosdoshme
të ketë jo vetëm njohuri të caktuara historike, po
edhe një metodë të formuar shkencore. Duke mos pasur
sistem të formuar kritik, në njërën, kurse kulturë të duhur
teorike-estetike, në anën tjetër, Ismail Kadare, prandaj,
nxjerr përfundime jo rrallë të gabuara dhe bën vlerësime
kuturu pikërisht në ato shkrime të tij kritike, në të cilat
mirret me çështje të tradilës sonë letrare dhe me probleme
të përgjithshme të letërsisë. Për të njëjtat arësye do t'i ngjasë
po ashtu, jo rrallë edhe të bjerë në kontradiktë me vetëveten.
Kështu, fjala vjen, duke shkruar për Naim Frashërin
në shënimin Arti i Naimit, që është një skicë e dobët eseu,
fare e padenjë të botohet në përmbledhje, ai do të pohojë
sa vijon: „Ta gjykosh artin e Naimit nga pozita prej esteti
„ekzigjent" do të thotë të bësh gjënë më të shëmtuar, të
fyesh kujtimin e tij. Naimin e pranojmë ashtu siç është:
edhe konçiz, edhe proliks, edhe të zjarrtë e të fuqishëm,
edhe monoton e të lodhur". Megjithëse në titullin e shënimit
ka premtuar se do të flasë për artin e Naim Frashërit,
ai në të vërtetë jo vetëm përsërit ato që janë thënë gabimisht
shpesh për Naimin, po ja shkurton kokën historisë letrare
si shkencë duke ja mohuar të drejtën që të mirret me veprën
letrare si objekt estetik, natyrisht në kontekste historikeshoqërore
e kulturore. Ai flet për patriotizmin, idetë dhe
humanizmin e Naim Frashërit, po harron se patriotizmi,
idetë dhe humanizmi i Naim Frashërit, në qoftë se flasim
për veprën, ekzistojnë vetëm në të, brenda saj, janë pjesë
përbërëse e vlerës së saj artistike, e kushtëzojnë dhe janë të
kushtëzuara prej saj. Rëndësia humaniste, sipas tij, ideolo-
15* 227