Rexhep Qosja PANTEONI I RRALLUAR - Syri 3

dhe teknik. Këtë dukuri e kanë konstatuar Marksi dhe
Engelsi të cilët, në veprën e tyre të njohur, të botuar pas
vdekjes, Ideologjia gjermane, kanë shkruar sa vijon: „Në
fillim të zhvillimit historik çdo zbulim është dashur rishtazi
të përsëritet për çdo ditë dhe në çdo vend veç e veç. Se
sa pak ishin të sigurta mos të dështonin forcat e formuara
prodhuese qoftë edhe kur tregëtia ishte relativisht mjaft
e gjerë, tregojnë fenikasit, zbulimet e të cilëve për një kohë
të gjatë ishin të harruara me përjashtimin e këtij kombi
nga tregëtia si pasojë e pushtimeve të Aleksandrit dhe,
për këtë shkak, të dekadencës së shfaqur. Po kështu ka
ngjarë edhe me pikturimin në xham gjatë Mesjetës". Këtë
borxh të shtrenjtë që njerëzimi ja paguante shkallës së
ulët të zhvillimit dhe izolimit kulturor dhe ekonomik të
popujve do ta ndërpresë borgjezia njëherë e përgjithmonë
me ndryshimet e mëdha që do të sjellë në mënyrën e prodhimtarisë,
në qarkullimin ndërkombëtar të mallrave si
dhe në jetën politike dhe shoqërore. Duke e nxitur qarkullimin
e pasurisë materiale, ajo do të sjellë ndryshime të
mëdha edhe në fatin e pasurisë shpirtërore të popujve të
ndryshëm. Në saje të zhvillimit të komunikacionit dhe të
rrjetës tregëtare, borgjezia në të njëjtën kohë e ka bërë të
mundshëm shkëmbimin e ideve, të mendimeve, të përvo
jave artistike dhe, në përgjithësi, të të mirave shpirtërore
të vendeve dhe popujve të ndryshëm, duke i vënë në marrëdhënje
ndikimesh dhe gërshetimesh kulturat e tyre njëherë
e përgjithmonë. Marksi dhe Engelsi edhe këtë dukuri e
kanë shpjeguar në Manifestin e Partis komuniste, në të
cilin thonë: „Me eksploatimin e tregut botëror borgjezia i
ka dhënë karakter kozmopolit, prodhimtarisë dhe konsumit
të të gjitha vendeve. Në vend të nevojave të vjetra, të kënaqura
me prodhimet shtëpiake, vijnë të rejat që për plotësimin
e vet kërkojnë prodhimet e vendeve dhe klimave më të
largëta (. . .). Në vend të autarkisë dhe izolimit të vjetër
lokal dhe nacional vjen komunikacioni i gjithanshëm, varësia
e gjithanshme reciproke e kombeve. Siç është në prodhimtarinë
materiale, ashtu është edhe në prodhimtarinë
shpirtërore. Prodhimet shpirtërore të kombeve të veçanta
bëhen e mirë e përgjithshme, Njëanshmëria dhe izolimi
74