Rexhep Qosja PANTEONI I RRALLUAR - Syri 3

sa duhet për mirëqenjen e tyre. Në tregimin Vegimet e
kryetarit, gomarët, mëshqerat, demat, lopët, lepujt, gjelat,
flasin porsi në fabulat. Tasim Aliaj fut në tregime elemente
të fantastikës, të cilat jo vetëm e bëjnë më atraktive, po edhe
më kuptimplote prozën e tij. Sipas një prosedeu të tillë janë
shkruar edhe tregimet Eksperimenti shkencor dhe Testamenti.
Herat më të shpeshta, megjithatë, ai i realizon tendencat
e veta satirike në mënyrën e njohur të humorit dhe
të satirës klasike: duke theksuar disharmoninë fizike të
atyre që i satirizon si dhe mospajtimin e fjalëve dhe të emocioneve
të tyre me kahet e përgjithshme pozitive shoqërore.
Karakteristikë për këtë prosede të tij, që me aq sukses e ka
shfrytëzuar shkrimtari rus, Gogol, janë fjalët nga tregimi
Të drejtat e përjetshme: „Nga njëherë natyra sillet si e pirë
dhe i lë mënjanë ligjet e harmonisë në krijimet e saj. Kështu
dikujt gabimisht i zgjeron përtej masës llapat e veshëve,
aq sa i ngjajnë në dy gjysma çadre, një tjetri i vë hundën që
i takon një të treti dhe atij që mbetet pa hundë pastaj, i
sajon fët-fët një hundë dosido, duke prishur dorën prej
mjeshtri".
Edhe pse satira është vetëvetiu tendencioze, Tasim
Aliaj s'ka mundur t'i reshtet moralizmit dhe tendencës së
kurdisur artificialisht. Një shefi të tij, për shkak se „I duket
vajtja në bazë si vajtja në ferr" i vën edhe etiketën e budallasë
kur e karakterizon si njeri që „nuk shef dot përtej
hundës". Në këtë mënyrë edhe ca tregime të tjera janë
mbyllur me rekomandimet e Tasim Aliajt, të cilat nuk janë
fare të nevojshme, as artistikisht funksionale për shkak se
humori satirik vetëvetiu e sjell lexuesin tek përfundimi i
i dëshiruar.
Natyrën e humorit të vet Tasim Aliaj e ka shpjeguar
edhe me fjalinë „Shakatë më të bukura janë ato me të cilat
nuk mund të qeshesh dot atypëraty". Kjo është e vërtetë
dhe me këtë pohim ai ka dashur të tregojë se prozat e tij
duhet të jenë më shumë satirike se humoristike. Është pakëz
e çuditshme, ndërkaq, se lexuesi qesh më tepër atypëraty
me këto tregime, kurse për më vonë i mbetet më pak se
ç'do të duhej. Tasim Aliaj, edhe pse në tregimet e përmbledhjes,
Stuhi në sirtar, ka dëshmuar se humori e satira janë
190