Rexhep Qosja PANTEONI I RRALLUAR - Syri 3

t'i zbatojë në praktikë edhe normat sipas të cilave i vlerëson
veprat e të tjerëve dhe, më në fund, edhe t'u tregojë atyre
se çfarë do të duhej të ishin romanet. Razi Brahimin mund
të mos e kenë nxitur motive të tilla aq sa nevoja shpirtërore
që të shprehet në këtë formë të gjerë dhe të plotfuqishme,
por për shkak se romani i tij është botuar në një moment
të caktuar, kur prej shkrimtarëve shqiptarë kërkohet edhe
një formë e posaçme e angazhimit, shkrimtarët dhe lexuesit
mund të jenë të nxitur t'i besojnë një mundësie të këtillë.
Kjo pandehje, për më tepër, është një supozim i mundshëm
edhe për shkak se Razi Brahimi e vazhdon në këtë roman
rrugën e kërkimit të përmbajtjeve dhe, të formës çfarë e
ka nisur para nja dy vitesh shkrimtari Ismail Kadare me
romanin Dasma, rreth të cilit janë zhvilluar diskutime
dhe polemika të dobishme në Tiranë dhe të parëndësishme
në Prishtinë si dhe shkrimtarët Fatmir Gjata, Petro
Marko dhe Guri Miçinoti me romanet e dështuara
Brezat, Ara në mal, dhe Nëntë ballë, e të tjerë. Qëllimet
pragmatike të këtyre autorëve janë të njëjta ashtu sikundër
janë përafërsisht të njëjta edhe linjat e tendencës dhe të
formës që ndjekin romanet e tyre. I vetmi ndryshim është
se ndonjëri prej tyre përcjell në planin e industrializimit të vendit
dukuritë më aktuale, kurse ndonjë tjetër në planin e
zhvillimit bujqësor dhe të ngritjes së kooperativave fshatare.
Romani Kthesa të forta është një prozë jo aq e gjatë
mbi ndryshimet që po bëhen në jetën shoqërore dhe në
psikologjinë e njeriut bashkëkohor shqiptar, të parët e të
cilit shekuj me radhë jetonin jetën e tyre të prapambetur
dhe në shumë fshatra primitive. Theksi i angazhimit të autorit
bie në domosdonë e kthesave kualitative shoqërore,
që po bëhen në fshatin shqiptar dhe psikologjinë, që po
bëhen në shpirtin e shqiptarit. Problemi që trajton Razi
Brahimi është problemi i kolektivizimit, i lokalizuar në një
prej skajeve të Myzeqesë së pasur, në të cilën shqiptari,
pranë pasurisë natyrore, për shkak të atij mentalitetit të
njohur tradicional, të ruajtur në gjendje statike gjatë formave
shfrytëzuese të pushteteve të përparme, jetonte i varfër
dhe i mjeruar. Ndryshimet që sjell zhvillimi socialist i vendit
synojnë përmirësimin e jetës së këtyre fshatarëve, edhe
203