Rexhep Qosja PANTEONI I RRALLUAR - Syri 3

ithtarët e vet edhe në radhët e krijuesve që diplomacinë e
tyre e kanë plotësuar me politikën e dominimit kulturor.
Një popull mund ta çmojë sinqerisht një popull tjetër vetëm
në qoftë se i respekton verçoritë me të cilat ai ndryshon
prej tij, ashtu siç mund ta respektojë një krijues i talentuar
krijuesin tjetër në qoftë se ndryshon prej tij. Afrimi
i popujve përmes ngjashmërive, unifikimit, është i rrejshëm;
afrimi i vërtetë mund të mbështetet vetëm në respektin
e plotë të ndryshimeve historike, shoqërore, etike,
etnopsikologjike, kurse letërsia është mediumi më i përshtatshëm
i shprehjes artistike, që mund t'i shquajë ato
në plotësinë e tyre kombëtare.
Shkrimtarët shqiptarë do t'i kontribuojnë afrimit të
popullit tonë me popujt e tjerë të botës, në qoftë se në veprat
e tyre, që do të përktheheshin në gjuhët e huaja, i shprehin
sa më thellë, sa më gjithanshëm, veçoritë historike, shoqërore,
etike dhe etnopsikologjike të shqiptarëve. Ata akoma
mund të frymëzohen prej letërsisë popullore dhe prej mençurisë
së popullit tonë duke u ruajtur mos të biejnë në
folklorizëm dhe prej letërsive të popujve të tjerë, duke u
ruajtur mos të bëhen imitues të tyre. Duke i asimiluar shpikjet
e shkrimtarëve të shquar të popujve të tjerë, në njërën,
kurse duke e shprehur sa më plotësisht qenjen tonë kombëtare
në anën tjetër, ata do të mund ta vënë letërsinë tonë
krah për krah letërsive të popujve të tjerë, të bindur se
ashtu e pasurojnë me një kaptinë akoma të hapët letërsinë
botërore.
Një komb mund të jetë më i përparuar se një komb
tjetër në pikëpamje ekonomike dhe teknike, por asnjë
komb nuk mund të jetë më i dalluar se një komb tjetër në
pikëpamje të prirjeve dhe aftësive krijuese. Gjenialitetin
krijues nuk e kushtëzon zhvillimi ekonomik; gjenitë e
fjalës artistike lindin në mjediset e zhvilluara dhe të prapambetura.
Veprat e tyre përfaqësojnë zërin origjinal të popullit
të tyre në parlamentin e madh të letërsisë botërore.
Duke folur për romanin latino-amerikan, kritiku kubanez,
Miguel Pedro Gonzales, me të drejtë ka thënë: „Është
koha që Amerika të kuptojë se nuk mund të vallëzojë gjithmonë
sipas muzikës së të huajve. Mendoj se kjo vlen për
6 Panteoni i rralluar 81