SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

pisał tylko o tańcu i fechtunku, ale niewątpliwie zakres dodatkowej nauki
mógł ulec rozszerzeniu.
Dlaczego Ludwik Kreutz zaadresował swój memoriał do biskupa
krakowskiego Dlaczego liczył, że Andrzej Stanisław Załuski podejmie
jego projekt i będzie mógł dopomóc w jego urzeczywistnieniu
W planach Andrzeja Stanisława Załuskiego — w latach 1735—1746
kanclerza wielkiego koronnego — reforma wojska była jednym z najważniejszych
ogniw forsowanego przezeń na sejm programu przeobrażeń
kraju. Załuski stawiał na sejmach kwestię rozbudowy oraz modernizacji
armii, a szczególnie wojsk artyleryjskich. Dzięki staraniom kanclerza
przystąpiono do odnawiania prochowni, a także twierdz przygranicznych.
Szczególnie zasłużonych dla kraju generałów i oficerów polecał
Załuski „łasce króla i trosce Rzeczypospolitej" 52 .
W polu widzenia współpracy Biblioteki leżały także problemy kształcenia
wojskowego. Będąc od r. 1746 — jako biskup krakowski —
kanclerzem Akademii Krakowskiej, Załuski starał się — bezskutecznie
— ufundować (w r. 1750) katedrę nauk matematyczno-fizycznych;
w programie kursu, który miała prowadzić ta katedra, przewidziano
miejsce dla zagadnień pirotechniki oraz architektury cywilnej i wojskowej
53 . Wcześniej, jako kanclerz wielki koronny, Załuski dążył do tego,
by stworzyć w Warszawie Akademię Rycerską, na co przeznaczył pałac
Mary wił. Gdy jego zabiegi zostały udaremnione, udzielił on poparcia
teatynom i pijarom w utworzeniu kolegiów szlacheckich: teatynskiego
(w r. 1737) i pijarskiego (w r. 1740) 54 . Zakres dodatkowych zajęć — ćwiczeń
wojskowych — był w tej ostatniej placówce bardzo szeroki; szkolenie
wojskowe wyodrębniało się tak wyraźnie od głównego toku nauczania,
że praktycznie odbywało się ono w ramach osobnej instytucji; ta
prawie nieznana dziś instytucja zyskała miano Szkoły Rycerskiej. Była
ona niejako poprzedniczką Szkoły Rycerskiej z okresu stanisławowskiego.
Do jej rozwoju przyczynił się Andrzej Stanisław Załuski, organizując
w r. 1752 stałe kursy jazdy konnej. Biskup krakowski przekazał
Szkole dwadzieścia kilka koni, „dzielnych i ćwiczonych", oraz zapewnił
utrzymanie koniuszemu, bgerejterom, konowałom i masztalerzom. Kierownictwo
maneżu powierzył Załuski swemu generalnemu koniuszemu,
oberlejtnantowi de Traubnitz; rekomendacją doświadczeń i zdolności tego
oficera było to, że przez kilkanaście lat prowadził ujeżdżalnię Akademii
Petersburskiej. De Traubnitz miał ćwiczyć młodzież w dni wolne
od nauki i w święta, oprócz niedziel, od godziny 3 po południu 55 .
Ujeżdżalnia pijarskiego Collegium Nobilium musiała być w Warsza-
52
J.D. Janocki, Lexicon..., t. II, s. 13.
53
M. Chamcówna, Uniwersytet Jagielloński w dobie Komisji Edukacji Narodowej,
Wrocław 1959, s. 26—27.
54
J.D. Janocki, op. cit., s. 22.
55
„Kurier Polski" 1752 z dn. 11 X nr 838 oraz 1752 z dn. 25 X nr 841.
•:\