SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

Rozdział
IV
BIBLIOTEKA ZAŁUSKICH - KŁOPOTY Z INAUGURACJĄ
Zdarzenia, które pozostawiły po sobie nikłe, sprzeczne lub tylko pośrednie
źródła są trudne do zbadania, ale - nieraz - szczególnie ciekawe.
Do takich właśnie należy sprawa otwarcia Biblioteki Załuskich.
Istniejące opracowania historii Książnicy podają aż pięć różnych dat
jej uroczystości inauguracyjnej oraz oddania jej do użytku publicznego:
11 listopada i koniec grudnia 1746 oraz 2 Mb 3 albo 8 sierpnia 1747 r .1 .
Ustalenie właściwej daty z pozoru zadanie o charakterze faktograficznym
i pozbawione istotnego znaczenia; w rzeczywistości prowadzi ono
do jądra problematyki dotyczącej fundacji Załuskich.
Kurier Polski" oraz niektóre zagraniczne periodyki naukowe ogłosiły"
latem 1746 r. przekazaną z Biblioteki Załuskich informację, że jej
uroczysta inauguracja odbędzie się 11 listopada tego samego roku. Zapowiedziano
na niej obecność króla Augusta III oraz dostojników państwowych
i kościelnych. Mieli oni przebywać wówczas w Warszawie
z okazji sejmu. Dla uczczenia swej inauguracji Biblioteka ogłosiła jednocześnie
konkurs na najlepsze, pisane po łacinie prozą albo wierszem,
utwory o pożytku bibliotek publicznych dla nauk. Sędziami mieli być
senatorowie i posłowie zagraniczni, obecni także w czasie Sejmu 2 .
Jednakże dnia 11 listopada Załuscy ani nie urządzili uroczystej inauguracji
Biblioteki, ani też — oficjalnie — nie udostępnili jej publiczności.
Senatorowie i posłowie zagraniczni uchylili się od obowiązku oceny
nadesłanych prac, tak, że — jak donosiły pisma zagraniczne — Andrzej
Załuski musiał powierzyć funkcję opiniodawców dwom zakonnikom —
teatynom. Król nie złożył w Bibliotece choćby tylko kurtuazyjnej wizyty.
W Sejmie posłowie nie dopuścili do odczytania projektu przewi-
1
R. Minzloff, op. cit. s. XI; I. Baranowski, op. cit, s. 22; P. Bańkowski,
Biblioteka Publiczna..., s. 23; K. Zawadzki, Dzieje gmachu..., s. 17—
—18; Słownik pracowników książki polskiej, Warszawa—Łódź 1972, s. 1005. Niniejszy
rozdział powstał pod wpływem uwag M. Manteufflowej zawartych w
pracach: Jak powstała pierwsza publiczna biblioteka narodowa w Polsce, ..Mówią
Wieki" 1959 nr 2 oraz Księgozbiór..., s. 358—359, przyp. 86.
2
„Kurier Polski" 1746 z dn. 27 VII; J. Jarzęcka, J. Kozłowski op. cit.,
s. 309; J. Mayer, Zalusciana..., s. 199.
137