SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

Rozdział
III
GMACH BIBLIOTEKI I JEGO MIESZKAŃCY.
PODSTAWY PRAWNE FUNDACJI
GMACH BIBLIOTEKI ,
W latach 1730—1732 krystalizowały się plany otwarcia dla publiczności
połączonych bibliotek braci Załuskich. Około r. 1734 bracia odnajęli
dla przyszłej biblioteki stancję w klasztorze karmelickim (Acta Capituli
Conventus Varsaviensis Carmelitarum Discalceatorum..., Bibl. Uniw.
Warsz. syg. 40), jednakże zrezygnowali z tego projektu; 7 IV 1736 r.
A.S. Załuski kupił dla Książnicy kamienicę daniłowiczowską (obecny
„Dom pod Królami", siedziba ZAiKSu). Chociaż kanclerz w. kor. planował
wówczas przebudowę budynku na potrzeby biblioteki i obserwatorium
astronomicznego 1 , przez następne cztery lata nie podjęto w nim
żadnych prac adaptacyjnych. Można sądzić, że powodem zwłoki była zarówno
decyzja emigracji do Lotaryngii powzięta przez jego brata, Józefa
Jędrzeja Załuskiego, jak i możliwość przeznaczenia na siedzibę
Książnicy dużo bardziej odpowiedniego gmachu — Marywilu.
Kanclerz wielki koronny nabył Marywil — wielki zespół zabudowań,
centrum handlowe i towarzyskie magnackiej Warszawy — 5 listopada
1738 r., w okresie pobytu w kraju Józefa. Prawdopodobnie jeszcze w
czasie najbliższej zimy obaj bracia założyli w niedawno kupionym gmachu
swoje rezydencje i przystąpili do przenoszenia tam rozproszonych
dotąd księgozbiorów. Książki referendarza koronnego zostały złożone w
„sali wyższej" pałacu marywilskiego 2 . Do tego czasu spoczywały one
w jego pokojach w klasztorze karmelitów, gdzie zresztą, z powodu braku
dostatecznej opieki, zostały częściowo rozproszone po celach zakonników
i po innych klasztorach, a także częściowo zniszczone przez szczury".
1
A.S. Załuski do J.A. Załuskiego 21 III 1736, [w:] Korespondencja J.A. Załuskiego...,
s. 566; B.S. K u p ś ć, Z dziejów..., s. 262—263.
2
A. Kawecka, Biblioteka Narodowa w Warszawie, Warszawa 1934, s. 14;
por. J.D. Janecki [Ch.G. Friese], op. cit, s. 88.
3
Listy do J.A. Załuskiego: S. Janssona Moellera Toruń 24 IV 1729; Aleksandra
od św. Józefa Poznań 19 I 1735; W. Widlickiego Warszawa 22 VI 1735, Ko-
101