SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

zem lipskim, Georgiem Moritzem Weidmannem; a przede wszystkim —
„clou" dziełka — liczne wezwania o pomoc naukową do typografów, autorów
książek, prawników, erudytów. Nieład zawartości broszury jest
jednak tylko pozorny; uważny czytelnik dostrzeże tu swoisty porządek
i logikę.
Programma litterarium ma charakter listu otwartego. Wywody Załuskiego
noszą wyraźnie piętno jego indywidualności, język broszury
jest żywy i barwny, a styl agitujący. Liczne dygresje urozmaicają tok
narracji. Załuski zwraca się w nim do „ludzi dobrej woli", których
przekonuje, że jego program jest potrzebny dla kraju i że w swych
przedsięwzięciach potrzebuje ich wsparcia i pomocy. Programma była
rodzajem biletu wizytowego księdza referendarza, ułatwiającego młodemu
uczonemu nawiązywanie z innymi współpracy naukowej; zawierała
ona przede wszystkim charakterystykę naukową jej autora. W momencie
publikacji pisma autor posiadał bardzo szczupły dorobek naukowy.
Choć znany ludziom nauki w kraju i za granicą, nie udowodnił jeszcze
swoich możliwości, toteż starał się pozyskać zaufanie czytelnika, sprawić,
by uwierzono w jego kompetencje naukowe, wiedzę i zdolności. Z tego
to przede wszystkim powodu wyliczył tak wiele znanych sobie źródłowych
i bibliograficznych wydawnictw, na których miał się wzorować;
dlatego też pochwalił się faktem znajomości z głośnymi uczonymi europejskimi,
którzy — jak podawał — zachęcali go do opracowania planowanych
książek dlatego wspomniał o już nawiązanych kontaktach naukowych
i bibliofilskich z Kasprem Niesieckim i Wacławem Rzewuskim
oraz o planach współpracy z drukarzem G.M. Weidmannem, przyszłym
„egzekutorem" przedstawianego programu edytorskiego; dlatego m.in.
dołączył cztery spisy bibliograficzne i katalogowe, będące zarówno informacją
o zasobach posiadanych przez siebie książek i źródeł historycznych,
jak i świadectwem jego umiejętności jako bibliografa; dlatego
wreszcie prezentował nowe hipotezy źródłoznawcze.
W swojej broszurze ksiądz referendarz wzywał:
— bibliofilów oraz bibliotekarzy kapituł, akademii i klasztorów do
przekazywania jego bibliotece bądź informacji o tamtejszych zbiorach
rękopiśmiennych, bądź też samych manuskryptów (proponując formę
sprzedaży, wymiany lub wypożyczeń);
— w szczególności do przesyłania najdawniejszych źródeł historiograficznych,
wspomnianych przez Szymona Starowolskiego — o ile jeszcze
się zachowały — oraz rękopisów „pokojów i traktatów" międzynarodowych,
zawieranych przez Rzeczypospolitą;
— typografów do przekazywania spisów publikacji drukarń za lata
1700—1730 (gdyż o dawniejszych drukach łatwiej było zdobyć informacje
w katalogach bibliotek zagranicznych oraz w katalogach aukcyjnych
miast pruskich);
2 — J. Kozłowski, Szkice...
17