SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

Według J.D. Janeckiego (1747 r.) czytelnicy żądali głównie książek
zagranicznych, zdaniem Antoniego Magiera (opinia z ostatnich lat istnienia
Biblioteki) — herbarzy 64 .
Biblioteka była otwarta we wtorki i czwartki w godzinach 8—12
oraz 15—19 (zimą do 17). Napływ dużych partii książek w lipcu 1750 r.
oraz w r. 1762 oraz podróż zagraniczna J.D. Janockiego powodowały
okresowe zamykanie książnicy 65 .
Fakt niskiej frekwencji w czytelni nie może być jednak miernikiem
siły oddziaływania Biblioteki na współczesne życie umysłowe, dlatego
że Biblioteka pożyczała książki na zewnątrz, a nawet posyłała na prowincję,
a przede wszystkim z tego względu, że jej zasługi nie ograniczały
się do udostępniania księgozbioru.
Czy czytelnicy dużo pożyczali Z ogłoszenia zamieszczonego przez
Bibliotekę w „Kurierze Polskim"' 2 V 1761 r. można dowiedzieć się, że
od chwili jej otwarcia czytelnicy nie zwrócili przeszło 3 tys. pożyczonych
książek. Przeciętnie więc Książnica traciła 218 dzieł rocznie. 10 maja
1766 r. „Wiadomości Warszawskie" podały informację, że „ledwie
która [pożyczona] książka" zostaje oddana do Biblioteki. Prawdopodobnie
było w tym nieco przesady. Można przeprowadzić następujące obliczenie.
Jeśliby czytelnicy nie zwracali co drugiego pożyczonego dzieła, Biblioteka
musiałaby pożyczać 436 książek rocznie (36 miesięcznie), jeśliby
rian Buydecki, kanonik Klemens Chodykiewicz, Giovanni Giacomo Casanova, pijar
Maciej Dogiel, jezuita Rafał Hempel, jezuita Jacek Hołówka, biskup Jerzy Mikołaj
Hylzen, franciszkanin Marceli Jurkiewicz, rezydent cesarski w Warszawie baron
Kinner von Scharffenstein, norbertanin Daniel Kraszewski, franciszkanin Bonaventura
Makowski, Wawrzyniec Mitzler de Kolof, koniuszy litewski Udalryk Karol
Radziwiłł, biskup grecko-katolicki Maksymilian Ryło, franciszkanin Stanisław
Szczepanowski, misjonarz Piotr Jacek Sliwicki, Józef Wybicki). Po śmierci Załuskich
z czytelni korzystali m.in. Jan Klip Carosi, Tadeusz Czacki, Łukasz Gołębiowski,
Hieronim Juszyński, Joachim Lelewel, Samuel Bogumił Linde, Ferdynand Nax,
Józef Maksymilian Ossoliński, Zygmunt Vogel.
64
J.D. Ja noc ki, Nachrichi..., t. I, s. 7; A. Magier, Estetyka miasta stołecznego
Warszawy, Warszawa 1963.
65
Informacje o godzinach otwarcia: „Kurier Polski" 1747 z dn. 2 VIII; 1747
z dn. 27 IX. Informacje o przerwach: „Kurier Polski" 1750 z dn. 17 VI; 1752 z dn.
5 VI; „Wiadomości Uprzywilejowane Warszawskie" 1762 z dn. 29 IX. Liczną grupę
osób, udających się do kamienicy daniłowiczowskiej, stanowili zwiedzający. Biblioteka
Załuskich stanowiła od chwili jej założenia — jak można sądzić — jedno
z miejsc, które należało zobaczyć przebywając w Warszawie. Rysunek gmachu
Książnicy widnieje wśród 17 rysunków pałaców i kościołów warszawskich godnych
obejrzenia na obrzeżu planów R.de Tirregaille'a i Ricei-Zannoniego. Przewidując
licznych zwiedzających, biskup krakowski planował, by gościom wręczać
ozdobny druk z plonem konkursu z r. 1746 (rozpisanego z okazji inauguracji Biblioteki).
W okresie uwięzienia Załuskiego dwukrotnie (w lipcu 1768 i lipcu 1770 r.)
gościł w Bibliotece Załuskich król Stanisław August, po raz drugi z kanclerzem
w. kor. Andrzejem Młodziejowskim. Bibliotekę Załuskich zwiedzali także liozni cudzoziemcy,
którzy opisali wizyty w swych drukowanych relacjach.
4