SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

5. Genealogia XX Ostrowski[ch] ! [Ostrogskich] długo trwała na ordynacji,
kto po kim z ordynatów i na kim się familia wyrażona na ordynacji
skończyła [...];
PS. Trzeba by poszukać w dawnych dekretach relationis, czy się który
ordynat kiedy sądził in hoc subsellio vel quid simile, i co jest za natura
tych sądów" 80 .
Najwięcej kwerend, przysyłanych do Biblioteki Załuskich, zachowanych
w ocalałej części korespondencji J.J. Załuskiego, dotyczyło spraw
genealogicznych. O ile kwerendy prawnicze, historyczne, bibliologiczne
i tekstowe (wyciągi i wypisy) kierowali do Załuskiego w zasadzie jedynie
jego bliscy znajomi, znajdujący się zazwyczaj na wierzchołku hierarchii
społecznej — biskupi, senatorowie, przełożeni zakonów w Polsce,
o tyle krąg osób proszących o informacje genealogiczne był szerszy
i bardziej zróżnicowany. W jego skład wchodzili również niżsi zakonnicy
(m.in. jezuita Józef Domaradzki) oraz urzędnicy ziemscy (m.in. pisarz
ziemi chełmińskiej — Wawrzyniec Ludwik Działowski).
W Rzeczypospolitej nie powstała urzędowa heroldia, która gromadziłaby
akty prawne i informacje dotyczące pochodzenia poszczególnych
przedstawicieli stanu szlacheckiego. Jak wskazywałaby korespondencja
kierowana do J.J. Załuskiego, Biblioteka Załuskich, która była instytucją
cieszącą się najwyższym autorytetem naukowym w kraju, pełniła do
pewnego stopnia rolę nie istniejącej heroldii; w Bibliotece historyków...
referendarz koronny pisał, że w jej księgozbiorze znajduje się m.in. księga
familii pruskich Joachima Possela.
"Więc Prusacy, co mają jakie wątpliwości
O swych indygenatach i kolligacjach
Do mnie rekurs swój czynią: z niej daję extrakty
Z podpisem ręki mojej i z własną pieczątką" 81 .
O tego typu zaświadczenia starali się m.in. pisarz ziemi chełmińskiej Wawrzyniec
Ludwik Działowski w r. 1742 oraz biskup chełmiński Andrzej
Bajer w r. 1767 82 . Biblioteka udzielała atestów odnoszących się nie tylko
do familii pruskich, ale również rodów pochodzących z innych regionów
Rzeczypospolitej. Oprócz świadectw z podpisem i pieczątką ksiądz referendarz
przesyłał również zainteresowanym informacje o poszczególnych
rodach, odpisy z akt Metryki Koronnej, a nawet rysunki herbów 88 .
W kręgu erudytów i bibliofilów — skupionych wokół Biblioteki —
80
A.S. Załuski do J.A. Załuskiego 10 III 1754 Bibl. Nar. ms. syg. 3254.
81
J.A. Załuski, Biblioteka..., s. 147.
82
Listy do J.A. Załuskiego: W.L. Działowskiego 1 IX 1742; A. Bajera Lubawa
19 VI 1767, Bibl. Nar. ms. syg. 3242, 3267.
83
Zob. m.in. listy do referendarza: J. Domaradzkiego Lublin 21 X 1745; L. Kozłowskiego
16 VIII 1753 Bibl. Nar. ms. syg. 3245, 3253. Warto tu dodać, że dzięki
materiałom, informacjom i pomocy Biblioteki ukazało się drukiem 6 książek z dziedziny
heraldyki i genealogii (K. Niesieckiego, J.A. Jabłonowskiego, J.A. Załuskiego,
S. Duńczewskiego, B. Chmielowskiego, W. Warszyckiego).
47