SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

takie kompletował. Wiadomo, że w Bibliotece Załuskich znajdowały się
druki o małych formatach, a zwyczajowo biblioteki nie zbierały wówczas
takich książek 30 . Referendarz gromadził nawet ulotki; książnica warszawska
posiadała m.in. dwukartkowy druczek in folio pt. Pro iure typographiae
regiae et Reip. Patrum Scholarum Piarum in diplomatibus
ei const. jundalo — broniący uprawnień oficyny pijarskiej odnoszących
się do druku pism urzędowych przeciwko M. Weidmanowi 31 . Szczególnie
zależało Załuskiemu na kolekcjonowaniu książek rzadkich i cennych,
gdyż to właśnie one mogły zapewnić sławę wielkiego bibliofila. Jeśli
idzie o tematykę, referendarz preferował szczególnie druki i źródła rękopiśmienne
teologiczne, filozoficzne i historyczne. Zasady gromadzenia
J.A. Załuskiego spotykały się ze sprzeciwem jego brata. Biskup krakowski
pisał, że kompletowany przez referendarza księgozbiór publicznej
biblioteki składa się z „plurimusąue mniej potrzebnych [książek] sans
choix skupowanych, w różnych językach osobliwie niemieckim narzuconych,
które plus obsunt quam prosunt honorowi i pożytkowi publicznej
Biblioteki, bo nie tak jej jako tandety są godniejsze". Zamiast nich widziałby
w Bibliotece „autores Classicos et in Biblotheca publicis pernecessarios".
Biskup kładł większy nacisk na książki prawnicze oraz publikacje
z dziedziny nauk ścisłych 32 .
Zbiory polskie Załuskich były w latach 1740 tak duże, że referendarz
szukał jedynie „autorów albo zapomnianych, albo zarzuconych, albo też
prawie zagubionych" 33 . Swoich korespondentów — J. Łopackiego i A. Nehrebeckiego
— prosił Załuski, by „augere moje kollekcję innem si fieri
posset lukubracjami, byle były notabene albo inedita albo rarissime obyła,
to jest albo manuskrypta albo jeżeli drukowane to dawniej antę
1550 albo choć i później; byle egzemplarze rzadko się gdzie znajdowały"
34 .
W jaki sposób Biblioteka zbierała druki i rękopisy
Jaki oddźwięk wśród autorów i typografów znalazły apele Załuskiego
o nadsyłanie spisów publikacji oraz ich egzemplarzy
Wielokrotne powtarzanie apeli sugeruje brak szerszego oddźwięku 35 .
30
A.S. Załuski do J.A. Załuskiego 31 VIII 1741 Bibl. Nar. ms. syg. 3241. Por.
również S. Jaworski do J.A. Załuskiego Gdańsk 6 VI 1767 Bi'bl. Nar. ms. syg. 3267.
31
K. B u d z y k, Studia z zakresu nauk pomocniczych historii literatury polskiej,
t. I, Wrocław 1956, s. 259.
32
„Projekt do listu" A.S. Załuskiego do J.A. Załuskiego rps. Państwowej Bibl.
im. M.J. Sałtyikowa-Szczedrina w Leningradzie Archiv. Załuskich Raznyje bumagi
nr 287 mf. Bibl. Nar. nr 16002.
33
J. Radliński do J.A. Załuskiego Miechów 17 VI 1746 Bibl. Nar. ms. syg. 3246.
34
Brulion odpowiedzi J.A. Załuskiego na list A. Nehrebeckiego 3 I 1745 Bibl.
Nar. ms. syg. 3245.
35
Potwierdzeniem tego przypuszczenia jest opinia O. Kopczyńskiego
(Gramatyka dla szkól narodowych, t. I, Warszawa 1778), że „polskich książek •[...]
w najsłynnieszej bibliotece warszawskiej od Załuskich założonej [...] mało się [...]
3 — J. Kozłowski, Szkice 33