SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

torzy z kręgu Załuskiego, jak kanclerz Jan Fryderyk Sapieha, jezuita
Antoni Biejkowski czy książę Józef Aleksander Jabłonowski, przesyłali
czasem do pałacu daniłowiczowskiego dwa egzemplarze swych nowych
dzieł, „jeden do Biblioteki, a drugi dla przyjaciela" 31 . Po drugie, księgozbiór
prywatny rósł kosztem publicznego. W listach Jędrzeja Stanisława
Załuskiego do jego brata można znaleźć wiele krytycznych uwag o prywatnej
biblioteczce księdza referendarza. Biskup krakowski miał bratu
za złe, że zabierając do swego gabinetu szczególnie potrzebne dzieła,
utrudnia pracę czytelnikom. Załuski skarżył się również, że „z Jego Biblioteki
wiele się ksiąg znajduje w Bibliotece JWXP" 32
(tzn. że referendarz
włącza do swojej kolekcji druki pochodzące z księgozbioru, który
Andrzej Stanisław Załuski ofiarował bibliotece publicznej).
Dziedziniec Biblioteki Załuskich zamykała tzw. wielka galeria o długości
32,7, a szerokości 5,3 m; miała ona osiem okien od strony dziedzińca.
Do wielkiej galerii można było wejść zarówno od strony dziedzińca,
jak i z dwóch wież alkierzowych. Obaj bracia traktowali galerię
jako odrębną i równorzędną część budynku; mówili oni o „bibliotece
i galerii" 33 . Jest prawdopodobne, że to właśnie w wielkiej galerii
przedstawiali zwiedzającym obraz dziejów Rzeczypospolitej. Historię jej
obrazowały popiersia królów i dostojników.
Kamienne popiersia polskich monarchów zakupił biskup krakowski
w r. 1746 z dworu w Jasieńcu od wdowy po wojewodzie lubelskim Stanisławie
Chomentowskim 84 . Rzeźby dostojników zostały, jak się zdaje,
31
Listy do J.A. Załuskiego: J.F. Sapiehy Kodeń 1 IV 1745; A. Biejkowskiego
11 IV 1753; J.A. Jabłonowskiego Zamek Zawałowski 18 I 1761 Bibl. Nar. ms. syg.
3245, 3253, 3261.
32
K. Kreni do J.A. Załuskiego 11 IV 1747 Bibl. Nar. ans. syg. 3247. Por. również
A.S. Załuski do J.A. Załuskiego 31 III 1753 i Kraków 6 VII 1755 [w:] M. Ł o-
dyński, Biblioteka Rzplitej—, s. 46, 49; „Projekt do listu" A.S. Załuskiego do
J.A. Załuskiego ndt. Państwowa Bibl. im. M.J. Sałtykowa-Szczedrina w Leningradzie
mf. Bibl. Nar. 16002. O księgozbiorze prywatnym A.S. Załuskiego włączonym
dc Biblioteki Załuskich zob. E. Chwal e w i k, op. cit., t. I, s. 295; J.T. Lubomirski,
O bibliotekach w Polsce, „Biblioteka Warszawska", 1877, t. I, s. 47;
E. Brańska, op. cit., s. 81—83; o zespołach Jksiążek biskupa krakowskiego, które
nie aostały włączone do Książnicy zob. testament A.S. Załuskiego z dn. 22 II 1758
Bibl. Nar. ms. nr akc. 4112; K. Stęplowski do J.A. Załuskiego Sieraków 4 X 1760
Bibl. Nar. ms. syg. 3260.
33
Testament J.A. Załuskiego spisany w Kałudze...; listy J.A. Załuskiego do
A. Dunin-Wąsowicza...
34
„Statuły alias biusta wszystkich królów polskich nabyłem od wojewodziny
lubelskiej, i te wodą sprowadzą pro decore czy galeriej, czy Biblioteki — pisał
biskup do brata — gdy bowiem WPan de interno decore w /księgach masz staranie,
słuszna rzecz, bym je externum nie zaniedbywał" (list z dn. 6 XII 1746 [w:] M. Ł o-
dyńskd, Biblioteka Rzplitej..., s. 35). Nie wiadomo, gdzie rzeźby zostały umieszczone;
jest bardziej prawdopodobne, że trafiły one do galerii, niż do czytelni, bo
gdyby znalazły się w czytelni, cudzoziemcy w swych relacjach o bibliotece nie
omieszkaliby ich, zapewne, opisać. Nie jest także pewne, czy popiersia polskich
110