SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

prace zostaną opublikowane. Biskup krakowski planował, aby tę publikację
— jako swego rodzaju „bilet wizytowy" Biblioteki — wręczano
zwiedzającym kamienicę daniłowiczowską. Dlatego Andrzej Załuski
chciał, aby ukazała się ona w ozdobnej szacie graficznej (ze sztychami
fasady i wnętrz Biblioteki oraz portretami jej założycieli) oraz w dużym
nakładzie 4 . Zbiór prac konkursowych nie został jednak opublikowany.
Jeszcze w r. 1754 zawiedzeni uczestnicy konkursu domagali się od Załuskich
spełnienia złożonej przez nich obietnicy 5 .
Inną imprezą o charakterze konkursu, urządzoną w kręgu Biblioteki
Załuskich, była akademia mariańska z r. 1753. Wzbudziła ona zarówno
wiele niesnasek i nieporozumień w kręgach ówczesnych erudytów, jak
i sporów wśród historyków, którzy w XIX i XX w. pisali na jej temat 6 .
Zasadnicze pytanie, które narzuca się w odniesieniu do uroczystości mariańskiej,
dotyczy źródeł rozbieżności pomiędzy treścią mowy inauguracyjnej
A. Wiśniewskiego a rzeczywistym charakterem zebrania. Bez
rozwiązania tej kwestii trudno zrozumieć cele omawianej imprezy, które
odmiennie rysowały się w świetle oracji uczonego pijara i doniesień
pism zagranicznych, a odmiennie w świetle zapowiedzi i sprawozdania
z akademii, zamieszczonych w „Kurierze Polskim". Próbę odpowiedzi na
przedstawione pytanie przyniosły prace Ł. Kurdybachy i W. Rolbieckiego;
poniżej chciałbym przedstawić własną hipotezę na temat zamierzeń
A. Wiśniewskiego i J.A. Załuskiego oraz przebiegu zebrania mariańskiego.
W końcu października tego roku „Kurier Polski" informował 7 , że
w piątek, 7 grudnia, w wigilię święta Niepokalanego Poczęcia Najświętszej
Marii Panny o godzinie 3 po południu — z okazji imienin i dnia
narodzenia królowej (Marii Józefy) — zostanie odprawiona w sali biblioteki
publicznej „trybem włoskim akademika czyli akt publiczny krasomówstwa
i rymopistwa, na którym wolno będzie każdemu literatowi, czy
Polakowi czy cudziemcowi", „jakiegożkolwiek stanu i kondycji", „prozą
czy wierszem, i jakimkolwiek tylko językiem czytać publicznie swoje
4
List A.S. Załuskiego do J.A. Załuskiego 17 IV 1747, Bibl. Nar. ms. syg. 3247.
5
List A.S. Załuskiego do J.A. Załuskiego 3 II 1754 Woj. Archiwum Państwowe
w Krakowie, zbiory na Wawelu, Archiwum Sanguszków ms. syg. 624, s. 23. „Dochodzi
mnie wiadomość, że niektórzy piszący dissertationes super bibliothecas mieli
fide publica od WPana deklaracją przez drukowane gazety, że te wszystkie dysertacje
miały być drukowane, czego ja nie pamiętam, ale domagają się niektórzy,
osobliwie, co są w palestrze lubelskiej i piotrkowskiej [...]" — pisał biskup krakowski
do brata.
6
Por. W. W i s ł o c k i, Krótka wiadomość o Towarzystwie Literatów w w.
XVIII, „Dodatek do Szkoły", 1869, s. 121—137; K. Estreicher, O towarzystwie
literatów wyjaśnienie, ibid., s. 199; W. W i s ł o c k i, Rozjaśnienie wyjaśnienia 10
sprawie literatów, ibid., s. 206—216; 235—242; Ł. Kurdybacha, Stosunki kulturalne
polsko-gdańskie..., s. 60—61; W. Rolbiecki, Akademie włoskie w latach
1454—1667, Wrocław 1977, s. 169.
7
„Kurier Polski" 1753 z dn. 31 X nr 15.
69