SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

nezy fundacji i jej oddziaływania na współczesnych i potomnych, kształtowania
się jej kolekcji, inicjatyw edytorskich. J.A. Załuskiego.
Zasięg chronologiczny pracy jest zamknięty latami: 1742 (rok powrotu
do kraju J.A. Załuskiego po latach pobytu w Rzymie i Lotaryngii)
— 1773 (śmierć biskupa kijowskiego 7 I 1774). Zasięg terytorialny
jest ograniczony do ziem Rzeczypospolitej.
Praca ta jest skróconą wersją rozprawy doktorskiej, napisanej w Instytucie
Historii Nauki, Oświaty i Techniki PAN pod kierunkiem prof.
dr Ireny Stasiewicz-Jasiukowej. Promotorowi rozprawy, którą ukończyłem
w lipcu 1980 r., składam najserdeczniejsze podziękowanie za propozycję
jej napisania oraz za stałe zainteresowanie, jakie jej okazywała.
Profesorom Barbarze Bieńkowskiej oraz Stanisławowi Salmonowiczowi,
a także kustoszowi Biblioteki Narodowej Bogumiłowi Stanisławowi Kupściowi
dziękuję za wnikliwe recenzje. Panu B.S. Kupściowi oraz pani
Krystynie Muszyńskiej jestem wdzięczny za cenne uwagi oraz za pomoc
w odczytywaniu korespondencji Załuskich. Dużą pomocą były dla mnie
również rozmowy z paniami Joanną Jarzęcką i Haliną Juszczakowską
oraz — w zakresie powiązań J.A. Załuskiego z bożogrobcami — korespondencja
ze śp. Zbigniewem Pęckowskim z Miechowa, który zechciał
użyczyć mi swoich niepublikowanych opracowań o organizacji zakonu
oraz o księgozbiorze miechowskim. Jestem również zobowiązany Katarzynie
Bielskiej, Marii Chigerowej i śp. Elżbiecie Pochlopień za pomoc
w tłumaczeniach.
Najważniejszym źródłem do niniejszej pracy jest korespondencja Józefa
Andrzeja Załuskiego. Niewielka jej część została ogłoszona drukiem.
Pewne listy zostały opublikowane jeszcze za życia Załuskiego, inne —
w XIX i XX w.
Większość korespondencji współzałożycieli fundacji pozostała w rękopisach.
Zasadniczy jej blok znajduje się obecnie w Bibliotece Narodowej
w Warszawie i obejmuje 8,5 tysięcy listów pisanych do księdza referendarza.
Jest to spuścizna po Bibliotece Załuskich, w której listy otrzymywane
przez jej współtwórcę zostały pod koniec XVIII w. uporządkowane
i oprawione w obwoluty papierowe. Zbiór, znajdujący się w Bibliotece
Narodowej, został opracowany w latach 1953—1955 przez Krystynę Muszyńską
i Bogumiła Kupścia. Kupść i Muszyńska ujawnili — o ile było
to możliwe — nazwiska anonimowych autorów listów oraz — na podstawie
treści korespondencji — ustalili okres powstania niedatowanych listów.
Listy Załuskiego zostały ułożone chronologicznie (a w obrębie poszczególnych
lat — alfabetycznie wg nazwisk osób piszących do Załuskiego)
i oprawione. Korzystanie z nich ułatwia katalog z indeksem.
Zbiór z Biblioteki Narodowej nie Obejmuje jednak całości znanej korespondencji
księdza referendarza. Jest możliwe, że pewne listy otrzymane
przez Załuskiego nie zostały w ogóle włączone do jego archiwum. Wiadomo,
że pewna część korespondencji nie była rewindykowana i pozostała
7