SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

et vendibilis liber iste, i tam go nie wynaleziono. Supplikuję Jaśnie
Wielmożnemu WM Panu Dobrodziejowi, abyś przy tak znakomitej korrespondencji
swoiej, notus in toto orbe erudito tam Scientiarum Fundator,
quam Eruditionum ipsemet Princeps, do Paryża raczył napisać,
aby takoważ ksiąszka sub titulo Parthenia Hierosolymitana Authore
Andrea du Saussay Q ut supra, mogła bydź do tych JWWMPana Dobrodzieja
komportowana, a ja omne pretium i transport tej ksiąszki obligowany
będę refundere". Na marginesie listu Muratowicza referendarz
zanotował: „zapisałem" 108 .
Warto podkreślić, że gdy współpraca Biblioteki z dworami i klasztorami
rozwinęła się na dużą skalę partnerzy Załuskiego proponowali nieraz
referendarzowi uzgodnienie ścisłych i jednolitych zasad owej współpracy
celem jej usprawnienia 109 .
Organizując sieć współpracy naukowej J.A. Załuski zmagał się z wieloma
trudnościami.
Jedną z nich był bałagan i zaniedbania panujące w bibliotekach i archiwach.
„W żadnej [...] bibliotece w całej prowincji katalogu ksiąg zupełnego
nie znajdziesz — opisywał Załuskiemu jezuickie księgozbiory
Kasper Niesiecki — bo lubo pisywano go przedtem, ale każdy co rok,
to dla siebie et propter privatum usum do komor z biblioteki biorą
księgi, dlatego nie może stanąć jednostajny zawsze ksiąg porządek, i na
swym miejscu każdej księgi lekcja, stąd wielka trudność w szukaniu
jakiej księgi, gdy jej więc potrzeba; bo lubo szafy w każdej Bibliotece
są iuxta materias rozłożone, ale że incuria książkę [!] do kaznodziejów
vulgo należącą wtrącą do kontrowersistów albo indziej dlatego całą przerzucić
trzeba czasem Bibliotekę dla jednej księgi" 110 . W liście do podkanclerzego
wielkiego koronnego z dnia 29 X 1755 r. Andrzej Stanisław
Załuski — tłumacząc, dlaczego nie może mu przesyłać obiecanych bulli
Leona X i Pawła III — pisał: ,,[...] słuszną może być racją, że orginalia
mogą być deperdita, kiedy w samym Rzymie wiele bullas znaleźć nie
mogą, choć tam a saeculi lepszy in archivos porządek" 111 .
Zamianę książek z bibliotekami klasztornymi hamowały ordynacje
zakonne, traktujące księgozbiór jako część wspólnego majątku i zakazujące
jego uszczuplania. W domach zakonnych dominikanów w Lublinie
i Warszawie, jezuitów w Lublinie i Wilnie oraz paulinów na Jasnej
108
List. W. Muratowicza do J.A. Załuskiego Przeworsk 21 X Bibl. Nar. ms.
syg. 3249.
109
Por. listy do J.A. Załuskiego: J.A. Jabłonowskiego 2 VI 1752; J.S. Sapiehy
Wilno 19 II 1753; J. Wielopolskiego Kraków 7 I 1748 Bibl. Nar. ms. syg. 3252, 3253,
3248.
110
List K. Niesieckiego do J.A. Załuskiego Lwów 26 XI 1732 pr.zedr. przez
K. T y s z k o w s k i e g o, op. cit., s. 195—196.
111
Woj. Archiwum Państwowe w Krakowie, zbiory na Wawelu, Archiwum
Sanguszków ms. syg. 624.
56