SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

książkami wiele bibiliotek prywatnych i kościelnych. Pisała o nich Maria
Manteufflowa 64 .
CZASOPISMA
Niemal równocześnie zaczęły się ukazywać cztery periodyki naukowe:
„Warschauer Bibłiothek" (1753—1755), „Journal litteraire de Pologne"
(1754), „Acta Litteraria" (1755—1756), „Polnischer Buchersaal" (1756).
Wszystkie one były w rozmaity sposób związane z Biblioteką Załuskich.
„Polnischer Buchersaal" redagował prefekt Książnicy, a pozostałe czasopisma
— erudyci z kręgu referendarza koronnego (Wawrzyniec Mitzler
de Kolof i Christian Gottlieb Friese). Pierwsze z pism — „Warschauer
Bibłiothek" — było finansowane przez J.A. Załuskiego. Wymienione wyżej
periodyki zamieszczały materiały ze źródeł znajdujących się w książnicy
Załuskich, informowały m.in. o publikacjach Załuskiego i Janockiego
oraz o książkach ogłoszonych z inspiracji, dzięki pomocy finansowej
lub na podstawie źródeł należących do braci Załuskich 65 .
Jest prawdopodobne, że oprócz pierwszych (efemerycznych) czasopism
naukowych rolę informatora o bieżącym życiu umysłowym pełniły
także naukowe „gazetki pisane", krążące wśród polskich uczonych.
Jak wiadomo stałą korespondencję naukową z krajowymi uczonymi
prowadził m.in. J.D. Janocki. Jest możliwe, że prefekt Biblioteki Załuskich
był także autorem krążących po Polsce gazetek pisanych dotyczących
m.in. spraw nauki i literatury. Hipotezę tę nasuwa lektura takich
książek kanonika skalbmierskiego, jak Excerptum Polonicae litteraturae
huius atque superioris aetatis (cz. 1—4, Wrocław 1764—1766), Musarum
Sarmaticarum specimina nova (Wrocław 1771), Sarmatica litteraturae
nostri temporis fragmenta (t. 1, Warszawa—Lipsk 1773). Książki te informują
„de omnibus rebus et quibusdam aliis", o życiu umysłowym
kraju, o sprawach biograficznych i bibliograficznych, w sposób pozornie
bezładny i chaotyczny. M.in. Excerptum Polonicae litteraturae składa się
ze stu kilkudziesięciu krótkich rozdziałów — odcinków. Każdy z nich
zawiera kilka — kilkanaście zdań. Zdania te najczęściej odnoszą się do
różnych, niczym nie związanych ze sobą spraw. Podawane informacje
nie są datowane. Zacytujmy trzy fragmenty:
„Nasz Wiśniewski, wielki obrońca nauk humanistycznych i najznakomitszy
odnowiciel filozofii, wydał Rozmowy Filozoficzne, napisane w
języku polskim. Wszędzie zostały one przyjęte z olbrzymim uznaniem.
Także światłe kobiety, szczególnie bliźniacze hrabiówny Mniszchówny
często je czytają i niemal z rąk nie wypuszczają. Od naszego prepozyta
obecnie osieckiego, Antonowicza, otrzymaliśmy Marka Valeriusa Martia-
64
M. Manteufflowa, Gospodarka...
65
M. Klimowicz, Materiały do biografii..., s. 235—268.
96