SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

Górze wymiana wydawnictw z Biblioteką wymagała zgody władzy
zwierzchniej 112 .
W odpowiedzi na ofertą zamiany książek przeor jasnogórski Antoni
Kiedrzyński napisał w r. 1749 do Załuskiego, że — choć z żalem — musi
odmówić. Obawia się „generalskiej wizyty", gdyż „Generalskie et Capituli
huius Privinciae [...] Ordinationes" zabraniają „sub gravi poena
aliąui libri alienarique" 118 . Bożogrobiec Jakub Radliński pisał w r. 1758
do referendarza: „Jegomość X. Proboszcz S. Jadwigi [tj. przełożony filii
zakonu w Krakowie] radby się przysłużyć JWPD w zamianie albo w
przedaniu książek, ale słyszał i widział, jako nasi Patres narzekali na
mnie i gadali, że z biblioteki miechowskiej udzieliłem książek JWPD
(lubo nie darmo, ale w zamian), tak on nie chce przychodzić na takowe
języki, przeprasza tedy JWPD, że się w tym przysłużyć nie może" 114 .
Do kręgu osób, pozostających w kontaktach z Biblioteką i braćmi
Załuskimi, należeli dygnitarze Rzeczypospolitej; urzędnicy grodzcy
i ziemscy; urzędnicy państwowi, królewscy i magnaccy; zakonnicy (nauczyciele,
historycy, archiwiści, prefekci drukarń i bibliotek); biskupi
i kanonicy, akademicy krakowscy i zamojscy; lekarze i bibliofile; mieszczanie
(z Warszawy oraz — przede wszystkim z Prus Królewskich); przebywający
w Polsce dyplomaci francuscy, austriaccy i rosyjscy oraz kolejni
nuncjusze papiescy.
Zachowane dotychczas i poznane przeze mnie źródła zawierają informacje
o 640 osobach, które przebywając w Polsce, zetknęły się do r. 1774
na płaszczyźnie naukowej z J.A. Załuskim i J.D. Janockim lub też korzystały
z księgozbioru i kolekcji Biblioteki Załuskich. W okresie kontaktów
z warszawską placówką osoby te przebywały w ok. 200 miejscowościach
116 .
112
Zob. listy do J.A. Załuskiego Kajetana Kijankowskiego Lublin 9 I 1748,
Felicjana Nowowiejskiego Warszawa 1 VI 1744, Antoniego Biejkowskiego Sandomierz
22 X 1745, Józefa Domaradzkiego Lublin 21 XI 1745, Stefana Wulfersa Wilno
23 IV 1759, Bruno Józefa Choynackiego Jasna Góra 4 XII 1747 Bibl. Nar. ms. syg.
3244, 3245, 3246, 3247, 3259.
113
List A. Kiedrzyńskicgo do J.A. Załuskiego Jasna Góra 25 III 1749 Bibl. Nar.
ms. syg. 3249.
114
List J.P. Radlińskiego do J.A. Załuskiego Kraków 23 V 1758 Bibl. Nar. ms.
syg. 3258.
115
Liczbę tę ustaliłem opierając się na kartotece opracowanej na podstawie
następujących źródeł: korespondencji J.A. Załuskiego, znajdującej się w Bibl. Nar.,
opracowania J.A. Załuskiego pt. „Polska w obszernych swoich wiadomościach skrócona"
Bibl. Nar. ms. nr akc. 5317, książki J.D. Janockiego Bibliographia Zalusciana...,
s. 221—252; kartoteki proweniencji starych druków Biblioteka Uniwersytetu
w Warszawie oraz innych bibliotek; kartoteki zniszczonych rewindykatów
Biblioteki Narodowej. Uwzględniam wszystkie osoby, które — od połowy lat 1720
do 1774 — korzystały z pomocy braci Załuskich i ich Biblioteki lub też udzielały
jej w dziedzinie gromadzenia księgozbioru i innych kolekcji (dary, zamiana, kupno),
udostępniania (pożyczania druków i rękopisów), informacji (udzielania wiadomości
57