SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

plarze stały się rzadkością. Za pośrednictwem „Kuriera Polskiego" Biblioteka
Załuskich poszukiwała brakujących tomów Acta Tomiciana 5 .
Referendarz koronny wzywał także publicznie krajowych poetów, aby
przesyłali, „kto co ma, świecznika, a nie korca i strychulca godnego",
do antologii pt. Zebranie rytmów 6 .
Prośby zamieszczone na łamach książek lub czasopism krajowych i zagranicznych
J.A. Załuski i jego bibliotekarz kierowali także bezpośrednio
(w listach i rozmowach) do osób zainteresowanych. W r. 1744 referendarz
prosił o materiały do Historii Kościoła w Polsce (zapowiedzianej
w Programma litterarium oraz w osobnych ulotkach reklamowych
ogłoszonych w języku polskim i łacińskim) dominikanina Józefa Hoffmana;
w Krakowie źródła do tego dzieła zbierali dla niego Andrzej Nehrebecki
i Jacek Łopacki 7 . Z propozycją przesłania utworów do Zebrania
rytmów zwrócił się Załuski w latach 1751—1752 do Ignacego Kolumny
Czosnowskiego, Adama Kempskiego, Wacława Rzewuskiego i Franciszka
Jakuba Szembeka 8 . Referendarz koronny składał także bibliotekom oferty
zamiany książek (min. dominikanom z Warszawy w r. 1744, jezuitom
z Lublina w r. 1745 oraz paulinom z Częstochowy w r. 1749), biblioteki
kapitulne prosił (w r. 1754) o nadsyłanie do książnicy warszawskiej niepotrzebnych
lub nieczytelnych (pisanych „gockim charakterem") manuskryptów
9 , a drukarzy 'molestował o nadsyłanie spisów książek tłoczonych
w okresie ostatnich kilku czy też kilkudziesięciu lat 10 ; wymienione wyżej
prośby nawiązywały do apeli zamieszczonych w Programma litterarium.
Znając program Biblioteki Załuskich ludzie nauki sami zgłaszali referendarzowi
oferty współpracy.
Innego typu działaniem, zmierzającym do pokonania trudności, jakie
napotykała w swojej pracy Biblioteka, było rozpisywanie ankiet.
W r. 1732 Załuski i w latach pięćdziesiątych Załuski i Janocki zasięgali
informacji na temat historii i stanu obecnego (wielkość, profil, opraco-
5
„Kurier Polski" 1754 z dn. 17 VII zob. J. D o b r z y n i e c k a, Drukarnie Uniwersytetu
Jagiellońskiego, Kraków 1975, s. 86; „Neue Zeitungen von gelehrten
Sachen" 1747, s. 259—260 zob. J. Jarzęcka, J. Kozłowski, Biblioteka Załuskich
w świetle „Neuer Zeitengen von gelehrten Sachen" (1726—1767), „Kwartalnik
Historii Nauki i Techniki" 1978, t. 28, s. 317; „Nouvelle Bibliotheque Germaniąue"
1748, s. 219—220, 233—235, zob. J. Mayer, op. cit., s. 197; J.D. Janocki,
[Ch.G. Friese], op. cit., s. 95.
6
K. Estreicher, op. cit., s. 194; J. Mayer, op. cit., s. 194.
7
Listy J. Hoffmana i J. Łopackiego do J.A. Załuskiego z r. 1744 oraz A. Nehrebeckiego
z r. 1745, Bibl. Nar. ms. syg. 3244, 3245.
8
Bibl. Nar. ms. syg. 3251, 3252.
9
Listy do J.A. Załuskiego; J.Ch. Krasińskiego Frombork 26 I 1754, F. Lachowicza
Włocławek 13 I 1754, J. Mlickiego Gniezno 1 II 1754; Bibl. Nar. ms. syg.
3254.
10
Zob. m.in. listy do J.A. Załuskiego: P. Łosieckiego 21 I 1744, J.S. Sapiehy
Wilno 27 VIII 1746, K. Giedroycia-Jurahy Wilno 2 XII 1747 Bibl. Nar. ms. syg.
3244, 3246, 3247.
25