SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

i dramatopisarz oraz Rene Joseph Tournemine (1661—1739), redaktor
„Memoires de Trevoux" i bibliotekarz paryskiego domu profesorów, obaj
obrotni i ruchliwi, znani w środowisku literackim swojej epoki; oratoria -
nin Jean Paul Bignon (1662—1743), bibliotekarz królewski i erudyta,
ksiądz Louis Courcillon de Dangeau (1643—1723), gramatyk i genealog
oraz Francois Salmon (1676—1736), bibliotekarz Sorbony. Oprócz nich
rad Załuskiemu udzielać miał sławny ksiądz Lodovico Antonio Muratori
(1672—1750), historyk i erudyta, bibliotekarz księcia Modeny oraz Johann
Burkhard Mencke (1674—1732), redaktor „Acta Eruditorum". Program
edytorski Książnicy powstał pod wpływem dorobku dziejopisarskiego
szkoły erudycyjnej; słownik bibliograficzny pisarzy polskich J.A. Załuskiego
pt. Bibliotheca Polona Magna Universalis był wzorowany na Bibliotheąue
historiąue de la France Jacąues Le Longa, regulamin Biblioteki
— na regulaminie biblioteki watykańskiej, jej katalog — na katalogu
biblioteki kard. Imperiali, opracowanym przez ks. Giusto Fontanini,
towarzystwo czytelnicze (działające w latach 1748—1755) — na działalności
prowadzonej przez szczeciński oddział Die Gesellschaft der Alethophilen,
akademiki z 1. 1753 i 1766 — na włoskich akademiach maryjnych,
urządzanych przez Academia Degl 'Infecondi 1 .
Publiczne apele do typografów i autorów książek ogłosił Załuski czterokrotnie
— w broszurze Programma litterarium w r. 1732 (została ona
dwukrotnie przedrukowana, w latach 1743 i 1756). Niezależnie od Załuskiego
podobne wezwanie opublikował także w „Kurierze Polskim" w
r. 1751 — być może w porozumieniu z referendarzem koronnym — pozostającym
w bliskich kontaktach z Biblioteką rezydent francuski w Polsce,
Louis Adrien Duperron de Castera 2 . Poszczególne apele Załuskich
różniły się między sobą, co dowodzi, że referendarz koronny szukał najlepszego
rozwiązania. Różniły się one przede wszystkim tym, że były
adresowane do różnych osób: wezwanie w Programma litterarium w
r. 1732 skierowano do autorów książek, podczas gdy apele zamieszczane
na łamach „Kuriera Polskiego" były przeznaczone dla prefektów drukarń.
Po drugie, wezwania różniły się w kwestii rodzaju zobowiązania,
jakiego mieliby się podjąć autorzy książek lub kierownicy drukarń. Apele
zamieszczone w Programma litterarium i w „Kurierze Polskim" w
r. 1753 wzywały do bezpłatnego nadsyłania egzemplarzy nowych publi-
1
J.D. Ja nocki [Ch.G. Friese], Józef Andrzej hrabia na Zaluskach Załuski,
Warszawa 1928, s. 17, 36; M. M a n t e u f f 1 owa, Gospodarka..., s. 50—52;
J. Keckówna, Bibliotheca poetarum polonorum J.A. Załuskiego, „Biuletyn Instytutu
Bibliograficznego" 1960, z. 4 s. 1-68; J.D. J a n o c k i, Bibliographia Zalusciana...,
s. 246; H. Lemke, op. cit., s. 130—131; M. Łodyński, Biblioteka Rzplitej...,
s. 22; W. Roszkowska, Polacy w rzymskiej „Arkadii" (1699—1766), „Pamiętnik
Literacki" 1965, z. 3, z. 43.
2
„Kurier Polski" 1745 z dn. 12 V; 1746 z dn. 9 II; 1753 z dn. 14 XI; 1751 z dn.
2 VI.
23