SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

yło ich tylko ok. 10 tys.; różnica w danych liczbowych mogła być spowodowana
zarówno zniszczeniem i rozproszeniem kolekcji w czasie transportu,
jak i odmienną metodą liczenia. Ocena referendarza mogła nie
być ścisła. Do r. 1934 z Biblioteki im. Sałtykowa-Szczedrina powróciły
11 334 rękopisy, w większości z Biblioteki Załuskich. Pewne nieliczne
manuskrypty pochodzące z Biblioteki Załuskich pozostały w Leningradzie
za wiedzą i zgodą polskich komisarzy, przeprowadzających rewindykację
18 . Wiadomo, że w Bibliotece im. Sałtykowa-Szczedrina znajdują
się obecnie także inne rękopisy Załuskich, nieznane przed wojną polskiej
komisji. Liczbę ich trudno określić 19 . Olbrzymia większość rewindykatów
spłonęła w r. 1944, jednakże ok. 2 tys. rękopisów ocalało i znajduje się
w Bibliotece Narodowej i AGAD (46 rękopisy). Pojedyncze manuskrypty
można dzisiaj spotkać w bibliotekach: Czartoryskich, Jagiellońskiej
i w Ossolineum. Wiadomo, że przed wojną rękopisy, pochodzące z Biblioteki
Załuskich, znajdowały się w Bibliotece Uniwersyteckiej oraz
w bibliotekach ordynackich (Zamoyskich i Krasińskich) w Warszawie,
a także w Bibliotece Baworowskich we Lwowie; manuskrypty z tej
ostatniej prawdopodobnie ocalały.
Źródłem, pozwalającym odtworzyć zawartość kolekcji rękopisów Biblioteki
Załuskich, są cząstkowe katalogi osiemnastowieczne, drukowane
katalogi polskich bibliotek oraz — przede wszystkim — kartoteka rewindykatów,
znajdująca się w Bibliotece Narodowej. Kartoteka ta jest
opracowana w ok. 70%.
Innym rodzajem źródeł do historii Biblioteki są jej katalogi. W czasie
ostatniej wojny został zniszczony wielotomowy katalog generalny
Biblioteki 20 .
O stanie badań nad Książnicą warszawską oraz życiem i twórczością
J.A. Załuskiego oraz J.D. Janockiego informuje Nowy Korbut. Najwięcej
wniosły do mojej pracy rozprawy M. Manteufflowej, H. Juszczakowskiej,
B.S. Kupścia i H. Lemkego 21 . Daleko ważniejsze od literatury
przedmiotu okazały się jednak źródła, gdyż mimo pozornego bogactwa
opracowań Biblioteka Załuskich jest słabo znana. Szczególnie pomocne
w pisaniu rozprawy były dla mnie takie — zakończone lub będące
18
P. Bańkowski, Rękopisy rewindykowane przez Polskę z ZSRR na podstawie
traktatu ryskiego i ich dotychczasowe opracowania, Kraków 1937. Rękopisy,
które wpłynęły do Bibl. Zał. po śmierci Załuskiego, zob. J. Korzeniowski,
Zapiski z Cesarskiej Biblioteki Publicznej w Petersburgu, Kraków 1910, poz. 323.
19
B.S. K u p ś ć, Polonica rękopiśmienne...
20
Opracowania: P. Bańkowski, op. cit., s. 23—29; A. Kawecka, Biblioteka
Narodowa, Warszawa 1937, s. 13—15; S. Turowski, Prace J.A. Załuskiego
w niewoli moskiewskiej, „Sprawozdania Akademii Umiejętności", 1914 nr 5;
R. Minzloff, op. cit. Źródła: kartoteka zniszczonych rewindykatów Bibl. Nar.;
Bibl. Nar. ms. syg. 3139, 3208, 3215.
21
M. Manteufflowa, Gospodarka...; taż: Księgozbiór...; H. Juszczakowsika,
op. cit., B.S. Kupść, Z dziejów fundacji..., H. Lemke, op. cit.
15