SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

Aneks 1
ZBIORY I KOLEKCJE BRACI ZAŁUSKICH
KSIĘGOZBIÓR
„Nie wiadomo dobrze, ile Biblioteka liczyła tomów — pisał Karol
Estreicher jun. — Różni różnie obliczają, ale chyba nie będziemy dalecy
od prawdy stwierdziwszy, że pod koniec swego istnienia zbliżała się do
pół miliona woluminów" 1 . „Świadectwa współczesne — pisał Piotr Bańkowski
— polskie i obce, prawie bez wyjątku mówią tylko o książkach
drukowanych, przy czym, według tych świadectw ilość ich wahała się
od 200 000 do 400 000. Ks. Onufry Kopczyński, porządkujący zbiory Załuskich
w ostatnich latach istnienia Biblioteki, obliczał je na »przeszło
300 000«. Ostatni jej prefekt, ks. Jerzy Koźmiński, zapewniał w r. 1794,
że biblioteka liczy »więcej trzech kroć sto tysięcy książek«. Carl Silbers
w dziele Einleitung zur Erdbeschreibung z r. 1764 pisze, że »grafliche
Zaluskische Bibliothek ist 200 000 Bande stark«. Zdaniem historyka Gadebuscha,
który ją zwiedził w r. 1774, miał Załuski zgromadzić do
400 000 tomów. W kilkanaście lat później, w r. 1791, dyrektor berlińskiej
biblioteki królewskiej Biester ocenił ją na 300 000, a dwaj podróżnicy
francuscy Fortia de Piles i Boisegelin de Kerdu w latach 1792—17 94 tylko
na 200 000" 2 . Według samego J.A. Załuskiego „Ks. Janocki, prefekt mojej
księgarni zapewnia, że w niej jest dwakroć sto tysięcy woluminów,
i toż powtarzają nowi geografowie niemieccy, Hubner i Busching. Samych
autorów natione Polaków, Ślązaków, Prussaków, Pomorczyków,
Kurlandczyków będzie na 20 000. Rękopisów na 18 000. Zaś folia volantia
nie można zrachować. Numerus innumerus". (Notata różne z lat
1767—1773 )3.
Według obliczeń G. Bogdanowa, do Petersburga dowieziono z Warszawy
383 140 druków (wśród nich 120 500 drobnych), natomiast zdaniem
M.J. Antonowskiego — 389 961 druków i rękopisów (wśród nich 163 538
druków drobnych) 4 .
1
2
3
4
K. Estreicher, Załuscy..., s. 299.
P. Bańkowski, Rękopisy rewindykowane..., s. 10.
Ibid., s. 11.
Ibid., s. 12—13.
158