SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

żawcę, by — ponieważ „wyjazd z bibliotek wypuszczeniem takowego
placu [...] jest i będzie zatamowany" — wystawił „swym sumptem jak
najprędzej" „mostek w ulicy od wyjazdu do ulicy Golubskiej" 44 .
Pałac Daniłowiczowski okazał się złym pomieszczeniem dla biblioteki
publicznej. Działka, na której został zbudowany, ma niekorzystne
podłoże geologiczne i hydrologiczne. W naszych czasach podłoże to silnie
dało się we znaki budowniczym trasy W-Z, przeprowadzonej nieopodal
gmachu dawnej biblioteki. Budynki, które stoją na podobnych obszarach,
bez odpowiednich fundamentów łatwo ulegają zawilgoceniu i zagrzybieniu
45 . W XVIII w. podobny los stał się udziałem gmachu Książnicy.
Kłopoty z Biblioteką Załuskich zwiększył fakt braku kanału odprowadzającego
wody deszczowe, który zbudowano dopiero w latach 1780.
Wszystko to miało duży wpływ na stan zachowania zbiorów, a także, jak
można się domyślać, na samopoczucie mieszkańców budynku i pracowników
Biblioteki. Warto dodać, że ludzie mieszkający i pracujący w
Książnicy doświadczali na sobie wielu niedogodności związanych z szybkim
tempem wzrostu księgozbioru. Sale biblioteczne stawały się coraz
bardziej zawalone książkami, a wskutek tego ciasne i pozbawione światła.
Pod naporem zadrukowanego papieru opuszczali więc mieszkańcy
Książnicy pomieszczenia położone w korpusie głównym gmachu, przenosząc
się na peryferia kamienicy, a później do okolicznych zabudowań
46 .
Lokalizacja Biblioteki Załuskich nie była też fortunna z jeszcze innego
względu.
Kamienica daniłowiczowska nie podkreślała w należyty sposób znaczenia
i rangi Biblioteki Załuskich. Brakowało jej do tego odpowiedniej
skali wobec otoczenia oraz bogatej fasady, a także szczególniejszego usytuowania
w pejzażu miasta.
W przeciwieństwie do Starego i Nowego Miasta — charakteryzujących
się zwartą zabudową i gęstą siecią uliczną — pozostała część Warszawy
tworzyła w XVIII w. strefę o zabudowie luźnej i rozrzuconej
chaotycznie, nie powiązanej przejrzystym układem ulic. Zabudowę tę
tworzyły kamienice, pałace, kościoły i klasztory, drewniane dworki, szpitale,
rękodzielnie, browary, magazyny, młyny, cegielnie, a w obrębie
poszczególnych posesji również oficyny, szopy, stajnie, wozownie, place,
sady i ogrody. W takiej właśnie strefie leżała ulica Daniłowiczowska.
Była ona bardzo podrzędna — kręta, wąska (od 5,35 do 9,20 m szerokości)
i niebrukowana (do lat 1790). Po obu jej stronach znajdowały się
niewielkie zabudowania, w których ze swymi rodzinami mieszkali rze-
44
W. Terlecki, op. cit.
45
Informacje uzyskane od dr Ewy Pilichowskiej. Za udzielenie mi ich — serdecznie
dziękuję.
46
Liczne informacje na ten temat zawierają raporty i memoriały O. Kopczyńskiego
opublikowane przez M. Łodyńs kiego w książce pt. Z dziejów...
114