SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

inauguracji Książnicy — A.S. Załuski pisał do brata: „[...] W luterskich
societatibus bydź nie chcę i WPanu nie życzę, bo sobie zagrodzisz drogę
do dalszych promocji, i w Rzymie będzie to crimen" 21 .
Z obawy przed zarzutami szerzenia herezji przez Bibliotekę Załuscy
postanowili, aby jej prefektem był ksiądz katolicki. Ponieważ najbardziej
odpowiedni kandydaci — Niemcy sascy — byli ewangelikami, twórcy
fundacji żądali od nich przejścia na katolicyzm i obrania stanu duchownego.
Kontaktom z erudytami i bibliofilami saskimi zawdzięczali Załuscy
pozyskanie w r. 1745 Jana Daniela Jaenischa, który odtąd używał stale
nazwiska Janocki. Załuscy zaproponowali Janockiemu prefekturę Biblioteki.
Przez przeszło pięć lat Janocki nie mógł się zdecydować na stawiane
warunki. Chociaż pracował w Bibliotece, oficjalnie pełnił funkcję
sekretarza Józefa Andrzeja Załuskiego. Nominację na prefekta uzyskał
w lipcu 1751 r., po uroczystym uczynieniu konwersji i przyjęciu święceń
kapłańskich w końcu listopada poprzedniego roku w kościele ojców Kapucynów.
Fakt ten wywołał wielkie wzburzenie wśród protestantów saskich. Janocki
został zaatakowany na łamach dwóch pism. Gdy we wrześniu
1751 r. przyjechał do Drezna, jego dawni przyjaciele i znajomi odstąpili
od niego. Nawet babka Janockiego pod naciskiem krewnych chciała testamentem
wydziedziczyć jego matkę z obawy, by przekazany przez nią
spadek nie znalazł się po śmierci jej syna w ręku Kościoła 22 . Prefekt
Biblioteki Załuskich zachował jednak wielu przyjaciół — ewangelików
w Warszawie. Podług informacji „Kuriera Polskiego" przybyli oni nawet
licznie na wspomnianą uroczystość do kościoła oo. Kapucynów 23 .
Janocki, dopóki nie zgodził się na warunki postawione przez Załuskich,
pracując w Bibliotece szukał dla siebie jednocześnie posady w
Niemczech, a Załuscy rozglądali się w tym czasie za nowym kandydatem
na prefekta.
Liczne wiadomości o ich kłopotach i trudnościach zawierają wzmianki
w listach Andrzeja Załuskiego do brata, Józefa. „Bibliotekarz, ksiądz
grzeczny i cichy, trafia się w Rzymie; — pisał Andrzej Stanisław 6 XII
1746 r. — c'est le meuble le plus necessaire, jeżeli P. Janocki do wiary
się nie nakłoni, już by czas się zreflektować, racz mu WPan discrete
proponere, bo ja tandem myślę o bibliotekarzu na Sejm [...]" 24 . „Chciałem
i P. Schletnera destynować [...] — pisał 12 sierpnia 1747 r. — ale
trzeba wprzód, żeby katolikiem został, bo zdałoby się, że Biblioteka w
21
H. Lernke, op. cit., s. 71.
22
Tamże, s. 74—89; Z. Birkenmajerowa, o,p. cit., s. 110; PSB, t. X.
s. 552.
23
„Kurier Polski" 1750 z dn. 2 XII nr 741.
24
Bibl. Nar. ms. syg. 3246. Fragmenty tego i dwóch następnych listów cytuje
także H. L e m k e, op. cit., 79.
10 — J. Kozłowski, Szkice. 145