SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

przytomności nuncjusza, siła biskupów i senatorów" 3 sierpnia 1747 r.
(wspomnienie J.A. Załuskiego) 5 . Wiarygodność informacji podane] przez
„Neue Zeitungen von gelehrten Sachen" - opartej według dużego prawdopodobieństwa
na doniesieniach listownych z Warszawy J.D. Janockiego
- podważa jednak fakt, że warszawski korespondent pisma, chcąc
zmniejszyć opóźnienie w publikowaniu swych wiadomości o Bibliotece,
przesyłał nieraz do Lipska korespondencję, w której powiadamiał o pewnych,
mających nastąpić dopiero zdarzeniach, jako o rzeczach dokonanych.
Wiarygodność informacji podanej przez Załuskiego obniża z kolei
fakt, że - spisana po upływie ćwierćwiecza, u schyłku życia biskupa
kijowskiego - jest ona sprzeczna z innymi znanymi dokumentami
Według „Neue Zeitungen von gelehrten Sachen" podczas uroczystości
w dniu 18 XI 1746 r. J.A. Załuski w swej oracji „odstąpił Rzeczypospolitej
po wieczne czasy swoją bogatą [...] bibliotekę", po czym J.D Janocki
odczytał najlepsze z nadesłanych na konkurs mów, natomiast według
biskupa kijowskiego w czasie ceremonii 3 VIII 1747 r. zwycięzcy
konkursu mieli otrzymać medale nagrodowe. Warto dodać, ze w Bibliographia
Zalusciana J.A. Załuski zamieścił projekt programu uroczystości,
natomiast do „Kuriera Polskiego" z dn. 28 XII 1746 r. został dołączony
jako suplement - nie zachowany do dziś - feuillet d'annonce
concernant 1'inauguration et l'ouvertre de la bibliotheque "6.
Zasugerowani,
jak się zdaje, informacją o swej ulotce I. Baranowski i P. Bankowski
umieścili akt inauguracji w grudniu 1746 r. 7 .
Nie jest także jasne, czy księgozbiór został oddany oficjalnie do użytku
publicznego 8, czy też 2 lub 3 sierpnia 1747 r.
Niejasności i sprzeczności w przeach źródłowych są same w sobie
ciekawe i wymagają wyjaśnienia.
Gdy staramy się rozwikłać zagadkę inauguracji, zwraca naszą uwagę
fakt, że otoczenie braci Załuskich wielokrotnie napiętnowało ich inicjatywy
kulturalne. Pod pręgierzem opinii stawiano działalność zarówno
Józefa, jak i Andrzeja Załuskiego. Omawiając program edytorski J.A. Załuskiego,
Wawrzyniec Mitzler de Kolof napisał (w r. 1754), ze referendarz
koronny daleko posunął prace nad przygotowaniem zapowiedzianych
dzieł „mimo że jego rodacy wiele mu kłód pod nogi rzucali" 8 .
J.D. Janocki w Lexicon derer itztlebenden Gelehrten m Polen (w r. 1755)
5
J. Jarzęcka, J. Kozłowski, op. cit.; B.S. K u p ś ć, Materiały autobiograficzne...
6
R. Minzloff, op. cit, s. X-XI, „Kurier Polski" 1747 z dn. 22 II.
7
I. Baranowski op. cit., P. Bańkowski, op. cit, a za nimi również
K. Zawadzki, op. cit, s. 18. Warto tu dodać, że w czwartek 16 XII 1747 r.
zwiedził Bibliotekę Załuskich prymas Krzysztof Szembek „w asystencji" biskupa
łuckiego Franciszka Kobielskiego i kasztelana zakroczymskiego Franciszka Andrzeja
Łopackiego („Kurier Polski" 1746 z dn. 21 XII).
8
M. Klimowicz, Mitzler de Kolof: redaktor i wydawca, [w:] R. Kaleta,
M. Klimowicz, Prekursorzy Oświecenia, Wrocław 1953, s. 242.
139