SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

mieślnicy — piekarze, rzeźnicy, krochmalnicy, a także malarz, murarz,
szewc, obraźnik, stolarz, krawiec i muzykant 47 .
BIBLIOTEKA ZAŁUSKICH A PORY ROKU
Ludzie XVIII w. byli bardziej od nas bezbronni wobec sił natury
(pór roku, klimatu, zmian pogody, klęsk żywiołowych). Jednocześnie
klimat w Europie był ostrzejszy niż obecnie. „Zimą temperatura była
zapewne niższa niż obecnie, a pokrywa śnieżna utrzymywała się znacznie
dłużej. Rzadsze też były w zimie okresy odwilży [...]. Liczne lasy
i bagna powodowały, że klimat był bardziej wilgotny niż obecnie, a opady
częstsze i obfitsze'" 48 .
Zakres i charakter pracy w Bibliotece zmieniał się w poszczególnych
porach roku. Wiosną i jesienią Biblioteka odbierała paczki z książkami,
nadsyłane do Polski drogą morską. Paczki te odbywały podróż w dwóch
etapach, morzem do Gdańska i Wisłą do Warszawy. Z Gdańska płynęły
one na dubasach, wielkich korytach z kłody dębowej, powracających
w górę Wisły po przewiezieniu zboża. „:[...] nieregularność Wisły sprawiała,
że spław na dużą skalę mógł się odbywać właściwie tylko w bardzo
krótkich okresach wiosny i jesieni, pomiędzy okresami mrozów, roztopów
i suszy ' 49 .
Biblioteka Załuskich była utrzymywana z dochodów majątków braci
Załuskich. Pieniądze za spławiane produkty otrzymywali oni wiosną
i jesienią; w tych właśnie porach również i Książnica warszawska była
zasilana gotówką. W r. 1747 wstrzymano się z podjęciem „fabryki" Biblioteki
do czasu nadejścia pieniędzy za zboże 50 . W obu opisanych tu
sytuacjach rytm pracy rolniczej wpływał więc na prace prowadzone
w Bibliotece.
Przedwczesne lub spóźnione zimy oraz długotrwałe susze utrudniały
transport rzeczny. „Paki [...] z księgami jeszcze tu będące zechcę odesłać
na statkach [...] nie prędzej aż będzie woda na Wisie donośna" —
pisał do Józefa Załuskiego 9 IX 1747 r. jego plenipotent, Wojciech Rolbiecki
51 . Dnia 9 X 1762 r. misjonarz ksiądz Michał Barszczewski informował
referendarza koronnego o gotowych do odebrania arkuszach jego publikacji,
którą tłoczono w drukarni w Chełmie: „Z wielką chęcią radbym
odesłał 2 alfabety JWPD, ale lądem furman wieleby kosztował, a wodą
47
Źródła do dziejów..., s. 428—429.
48
Historia kultury materialnej w zarysie, t. IV, Wrocław 1978, s. 13.
49
W. Kula, Szkice o manufakturach w Polsce XVIII w., Warszawa 1956,
s. 122. •
50
A.S. Załuski do J.A. Załuskiego 6 XII 1746, [w:] M. Łodyński, Biblioteka
Rzplitej..., s. 35. Por. też A. Pośpiech, W. Tygielski, Społeczna rola dworu
magnackiego XVII—XVIII w., „Przegląd Historyczny" 1978, z. 2, s. 222.
51
Bibl. Nar. ms. syg. 3247.
115