SZKICE O DZIEJACH BIBLIOTEKI ZAŁUSKICH

Reakcja biskupa krakowskiego nie była zapewne odosobniona. Jego
opinie — choć w złagodzonej formie — powtórzył Jan Daniel Janocki
w leksykonie współczesnych uczonych polskich w r. 1755. Janocki (podobnie
jak Mitzler — cudzoziemiec) zaznaczył wprawdzie, ze pismo
„Warschauer Bibliothek" zasługuje na to, „by być z uwagą przeczytane
i dojrzale rozważone". Dodał jednak: „Pan radca dworu i lekarz nadworny
Mitzler jest bardzo żywy, mówi i chętnie pisze prawdę, ale jest
w swoich sądach o Polakach zbyt surowy i przypisuje tej przez naturę
do wielkich i sławnych przedsięwzięć przeznaczonej nacji takie wady,
które przecież w innych republikach, które mają dobre obyczaje i są dobrze
urządzone, popełniają tylko jacyś ludzie godni zarzutu [...]
Na prywatne uwagi AS. Załuskiego Mitzler odpowiada pojednawczym
listem do biskupa z dn. 7 XI 1754 r. 32
Na publiczną krytykę Janockiego
lipski uczony odpowiedział w piśmie „Acta Litteraria , Po zacytowaniu
zdania, w którym Janocki stwierdził, ze „Warschauer Bibhothek"
przypisuje narodowi polskiemu te wady, które w innych republikach
cechuje tylko ludzi godnych nagany, Mitzler napisał: „Nie mogłem
domyślić się co skłoniło czcigodnego kanonika skarbmierskiego, aby mi
publicznie zarzucał takie rzeczy, które są i nieprawdziwe i niewiarygodne
i których w żaden sposób nie można udowodnić. Nieprawdą jest, ze
w '"Warschauer Bibliothek" jakieś wady przypisywałem całemu narodowi,
którym zawsze mówiłem z należnym szacunkiem. Nie mówiłem też
o żadnej innej wadzie, jak tylko - ogólnie - o zaniedbywaniu w Polsce
nauk. Niech ktoś przerzuci „Warschauer Bibliothek i sprawdzi, czy
mógłby to znaleźć, co mi się tu niesłusznie zarzuca. Zarzut należy poprzeć
dowodem. Wzywam teraz, by autor zechciał wskazać miejsce, gdzie
błąd, który tylko przez nielicznych jest popełniany, przypisałem całemu
narodowi. Niewiarygodne jest też następnie to, że chcę pisać przeciw
całemu narodowi, z którym jestem złączony codzienną zażyłością, wśród
którego pędzę życie, od którego wreszcie oczekuję odpłaty za rożne swoje
w obronie Polski ogłoszone prace. Szczerość swoją wobec Polski udowodniłem
dostatecznie, jak to dobrze wie bardzo wielu mądrych Polaków.
Jeśliby ktoś chciał niesprawiedliwie tłumaczyć to, co napisałem o stanie
nauk w Polsce, ten, jeśli mu się tak podoba, może kierować się tylko
charlatanerii [...] i censury naszego narodu. Ja się cieszę., ze mu nic nie dałem,
i zganię mu to na chlebie Polskim o Polakach źle pisać [...] . W kolejnym liście
(z dn 13 IV 1754 r.) Andrzej Stanisław jakby złagodził nieco swoje stanowisko.
„JWPanu Mitzlerowi nie należało mego listu pokazywać ex affligere onegoż, ale
przestrzedz go było, ażeby nie szkalował Polaków i me szarlatanował swojemi
medykamentami, to Jego opus chętnie approbabo" (Bibl. Nar. ms. syg. 3253, 3254)
Urywki listów cytuje H. Lemke, op. cii., s. 141.
31
J.D. Janocki, Lexicon..., t. I, s. 109.
32
Bibl. Nar. ms. syg. 3254. W czwartym zeszycie „Warschauer Bibliothek"
(s. 283) Mitzler obiecał, że na przyszłość nie będzie umieszozał w jednym numerze
czasopisma więcej niż jeden artykuł medyczny.
149